Ορίζοντας την Ψυχική Υγεία (της Αγάπης Τερζοπούλου)
Τα τελευταία χρόνια από την εμφάνιση της πανδημίας και έπειτα έχει έρθει στο προσκήνιο εκ νέου η έννοια της ψυχικής υγείας και πόσο αυτή μπορεί να διατηρηθεί όταν τα αποθέματά της φαίνεται διαρκώς να μειώνονται. Ερευνητές και επαγγελματίες υγείας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για όλα αυτά που φαίνεται να μας περιβάλλουν το τελευταίο διάστημα (πανδημία, καραντίνα, θάνατος, ευαλωτότητα, βία, δολοφονίες, πόλεμος, οικονομική δυσχέρεια). Η αναγνώριση και η διάκριση του τι είναι υγιές και τι όχι σε μια κοινωνία που νοσεί είναι ένα προσωπικό και κοινωνικό στοίχημα για τον καθένα και την καθεμιά ξεχωριστά, αλλά και για όλους μαζί. Εξ ’ου και η ανάγκη να ορίσουμε την Ψυχική Υγεία και τις πτυχές της.
Το να κατανοήσεις και να μιλήσεις για αφηρημένες έννοιες ήταν ανέκαθεν δύσκολο. Το να ορίσεις μια έννοια όπως αυτή της Ψυχικής Υγείας, όπου ο παράγοντας άνθρωπος και η έννοια «φυσιολογικό» παρεμβαίνει, το καθιστά ακόμα πιο απαιτητικό… Για μεγάλο χρονικό διάστημα η επικράτηση της διάκρισης της σωματικής με την ψυχική υγεία συνέβαλε στο να εδραιωθεί ένα κλίμα παραμέλησης και περιθωριοποίησης της τελευταίας, το οποίο φαίνεται από την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, περιορισμένους πόρους, διαρκή αύξηση των ποσοστών για τις ψυχικές ασθένειες, το στίγμα που αυτές επιφέρουν στον πάσχοντα, αλλά και το κοινωνικό περιβάλλον του και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Συχνά συγχέεται η έννοια της Ψυχικής Υγείας μόνο με τη βίωση θετικών γεγονότων και την έκφραση θετικών συναισθημάτων ξεχνώντας ότι ένας υγιής άνθρωπος μπορεί να νιώθει συχνά λυπημένος, αδιάθετος, θυμωμένος ή απογοητευμένος και φυσικά όλα αυτά τα συναισθήματα είναι μέρος μιας πλήρως βιωμένης ζωής, κατά την οποία ερχόμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας και ανταποκρινόμαστε καταλλήλως στις συνθήκες της.
Σύμφωνα, λοιπόν, με:
Βρετανικό Κυβερνητικό ορισμό (British Health Education Authority, 3):
«Η ψυχική υγεία είναι η συναισθηματική και η διανοητική εκείνη κατάσταση που επιτρέπει στα άτομα να χαίρονται τη ζωή και να αντεπεξέρχονται στις απογοητεύσεις αλλά και στις δύσκολες συνθήκες. Είναι το θετικό συναίσθημα της ψυχολογικής ευεξίας και της πίστης μας στη δική μας αξία αλλά και των άλλων»
Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.),1946
«μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, όχι μόνο απουσία νόσου ή αναπηρίας».
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 2001
«είναι μια κατάσταση ευημερίας κατά την οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δυνατότητές του, είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα συνηθισμένα άγχη της ζωής, μπορεί να εργάζεται παραγωγικά και αποτελεσματικά, και είναι ικανό να προσφέρει στο κοινωνικό του περιβάλλον».
Στο δίπολο Ψυχική Υγεία- Ασθένεια πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψιν τον παράγοντα κουλτούρα, καθώς μέσα από τις έρευνες αναδεικνύεται ότι διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια διακατέχονται από διαφορετικές αντιλήψεις για το τι θεωρούν φυσιολογικό ή όχι. Η πλειοψηφία των εργαλείων που μετρούν πτυχές της ψυχικής υγείας και των εγχειριδίων που την ορίζουν προέρχονται από δυτικές κουλτούρες, με συγκεκριμένο τρόπο ζωής, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό όχι μόνο στον ορισμό, αλλά και στις διαστρεβλωμένες αντιλήψεις που μπορεί να έχουν δημιουργηθεί για ανθρώπους που ανήκουν σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια (πολιτισμικά, θρησκευτικά).
Συνεπώς, μια περισσότερο ολιστική αντίληψη θα μπορούσε να είναι η θεώρηση της ψυχικής υγείας ως μιας «δυναμικής κατάστασης με στόχο την ισορροπία του εσωτερικού κόσμου με τις οικουμενικές αξίες της κοινωνίας» στην οποία γεννιέται, ζει, αναπτύσσεται το άτομο.
Προσωπικά θεωρώ ότι παρά την αναγκαία τοποθέτηση των αφηρημένων εννοιών σε ένα πλαίσιο, όπως οι ορισμοί, για τον καθένα ψυχική υγεία και ευεξία μπορεί να εκπληρώνεται μέσα από διαφορετικά μονοπάτια και εξελίσσεται καθώς όλοι μας μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε. Η αναζήτηση της υγείας μέσα μας μπορεί να μοιάζει προσωπική υπόθεση, αλλά ας μην ξεχνούμε ότι ζούμε κοινωνικά, άρα προσωπική υγεία ισούται με κοινωνική υγεία…
Αγάπη Τερζοπούλου
Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
Βιβλιογραφία
Affifi, M.. (2007). Gender differences in mental health. Singapore Medical Journal, 48 (5) : 385-391.
Bass, J. K., Bolton, P. A., & Murray, L. K. (2007). Do not forget culture when studying mental health. The Lancet, 370(9591), 918-919. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(07)61426-3
Becker, A. E., & Kleinman, A. (2013). Mental health and the global agenda. New England Journal of Medicine, 369(1), 66-73. https://doi.org/10.1056/nejmra1110827
Galderisi, S., Heinz, A., Kastrup, M., Beezhold, J., & Sartorius, N. (2015). Toward a new definition of mental health. World Psychiatry, 14(2), 231-233. https://doi.org/10.1002/wps.20231
Kumar, A., & Nayar, K. R. (2020). COVID 19 and its mental health consequences. Journal of Mental Health, 30(1), 1-2. https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1757052
Από τη νέα στήλη του eordaialive ΨΥΧΗΣ ΛΟΓΟΣ
