Μέχρι την δεκαετία του 1950, η Πτολεμαΐδα ήταν γνωστή ως Καϊλάρια. Κατά καιρούς έχουν
προταθεί διάφορες ερμηνείες για την προηγούμενη τουρκική ονομασία της πόλης. Οι
περισσότεροι θεωρούν ότι Καιλάρια σημαίνει «λασποχώρι», ενώ άλλοι υποστηρίζουν την
ονομασία «βραχοχώρι». Καμία, όμως, από τις δύο ερμηνείες δεν είναι η σωστή.
Η λέξη Καϊλάρια αποτελεί εξελληνισμένη μορφή της τουρκικής λέξης Kayilar (Κάιλαρ). Τι
σημαίνει, όμως, αυτή η λέξη; Καταρχήν, η λέξη βρίσκεται στον πληθυντικό αριθμό και είναι
τύπος της λέξης Kayi(=Καγί). Kayi σημαίνει Καγής ή Γιουρούκος/Κονιάρος, όπως είναι
περισσότερο γνωστός ο όρος στην ελληνική ιστορία. Οι Καγήδες ή Κονιάροι/Γιουρούκο ήταν
ένα νομαδικό, τουρκικό φύλο που προέρχονταν από την κεντρική Μικρά Ασία. Κατά την
διάρκεια του 15ου αιώνα, ο Σουλτάνος Σελήμ Β΄διέταξε την άμεση μεταφορά Καγήδων ή
Γιουρούκων/Κονιάρων από τα υψίπεδα της κεντρικής Μικράς Ασίας στο λεκανοπέδιο της Δ.
Μακεδονίας, ώστε να αλλοιώσει την πληθυσμιακή σύσταση της περιοχής προς ενίσχυση του
μουσουλμανικού πληθυσμού.
Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι Καγήδες ή
Γιουρούκοι/Κονιάροι δεν ήταν μουσουλμάνοι σουνίτες, αλλά μπεκτασήδες. Ανήκαν σε μία
αίρεση του Ισλάμ, τον μπεκτασισμό, ο οποίος γνώρισε μεγάλη άνθηση στην Δ. Μακεδονία
κατά την περίοδο της Ύστερης Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία μας οδηγούν αυτόματα στο συμπέρασμα ότι Kayilar
(=Κάιλαρ) σημαίνει Καγιδοχώρια ή καλύτερα η περιοχή των Καγήδων ή
Γιουρούκων/Κονιάρων. Με άλλα λόγια, η Πτολεμαΐδα δεν υπήρξε ποτέ μία οργανωμένη
οθωμανική πόλη. Ήταν σύνολο μικρών οικισμών που ήταν διασκορπισμένοι στο
λεκανοπέδιο της Εορδαίας. Αυτό εξηγεί και τα τουρκικά ονόματα που έχουν επιβιώσει σε
πολλές περιοχές της πόλης. Γενί Μαχαλά (=Νέα συνοικία), Κεπτσέ (=Βαθούλωμα) ή
Σουλούντερε (=Βάλτος) είναι μερικές από αυτές. Αυτά τα ονόματα υποδηλώνουν ότι σε αυτές
τις περιοχές υπήρχαν μικροί τουρκικοί οικισμοί
Οι περιβόητες ονομασίες που έχουν προταθεί κατά καιρούς, όπως «λασποχώρι» δεν
ισχύουν, γιατί η λάσπη μεταφράζεται στα τούρκικα ως camur (=τσαμούρ). Αν ίσχυε αυτή η
εκδοχή, η πόλη θα λέγονταν camurkoy (=τσαμούρκιοι). Κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Τα
Καϊλάρια μετονομάστηκαν επίσημα σε Πτολεμαΐδα το 1927-1928.
Για πολλά χρόνια, βέβαια,
η ονομασία Καϊλάρια εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται ακόμα και σε δημόσια έγγραφα.
Σήμερα, η ονομασία είναι αδόκιμη στον δημόσιο λόγο.
Γιάννης Κουτρούδης
