Ποντιακές λέξεις- Ετυμολογία
“κουτσορρύμια” Μέρος δεύτερον
Αναλύει ο Πολιτίδης Χρήστος
Στις 18 Οκτωβρίου 2020 σκαλίζοντας στο διαδίκτυο μπήκα στην σελίδα pontosnewz, εκεί κατά τυχη έπεσα σ’ ένα Ποντιακό Ποίημα υπέροχο, το οποίον, κάποιοι της σελίδος αυτής προσπαθώντας να το αναλύσουν το κακοποίησαν.
Μπήκα στον πειρασμό να κάνω μια κριτική προσέγγιση, κάνοντας την σωστή αποτίμηση, σ’ ένα έργο τέχνης το οποίο κάποιοι (Πόντιοι) χωρίς πρόθεση το στείλαν στα τάρταρα, με τις ανούσιες αναλύσεις τους.
Αυτό είναι το ποιήμα:
«Αρ’ έρθεν και ο χειμωγκόν, το κρύον και τα χιόνια,
χιονίζ’ φυσά και φουρκανίζ’ και τα νερά παγών’ νε.
Τα δέντρα καμακούλωσαν, τ’ οσπίτια εσκεπάγαν,
τα στράτας ετσουπώθανε, τα κουτσορρύμια εκρύφταν».
Έχω παρακαλέσει επίσης τον κύριο Λαζαρίδη, διαχειριστή και ιδιοκτήτη του eordaialive να ξαναβάλει την κριτική μου, στο άρθρο που έγραψα διότι είχε μια δυσλειτουργία η σελίδα τότε.
Την λέξη κουτσορρύμια που είναι μέσα στο ποιήμα την προσέγγισα μέσα από μια γενικότητα.
Κατόπιν, ρώτησα πολλούς επιφανείς Ποντίους δια την σημασιολογία της, δυστυχώς δεν την ήξερε κανείς.
Έψαξα στο διαδίκτυο και φυσικά δεν υπήρχε.
Τυχαία συνομίλησα με ένα αγαπητό φίλο, τον Νίκολαο Γεωργιάδη, επιφανή Πόντιο, εκ της κοινότητος Αρδάσσης Εορδαίας προερχόμενο.
Δεν την γνώριζε την λέξη, μου είπε όμως να του διαβάσω το ποίημα: «από ότι καταλαβαίνω μάλλον κάτι σαν μονοπάτι εννοεί, μικρό δρόμο ή καλντερίμι». Έτσι αποκρίθηκε.
Άρχισε να βγαίνει νόημα.
Με την προσήκουσαν σοβαρότητα συνέχισε: «Στην ελληνική γλώσσα όταν θέλουμε να μειώσουμε κάτι, πράξη ή πράγμα βάζουμε μπροστά το κουτσό, αυτό είναι ακόμη πιο έντονο στην Ποντιακή της διάλεκτο. π.χ. κουτσ’ενίφτα ή κουτσ’-έφαγα, αντίστοιχα ψευτοπλύθηκα στο πρόσωπο και ψευτόφαγα.
Το φως Έλαμψε στο βάθος του τούνελ.
Σκαλίζοντας περαιτέρω έφτασα στα Αρχαία Ελληνικά, ας το δούμε λοιπόν!!!
Ρυμοτομία < ελληνιστική κοινή ῥυμοτομία < αρχαία ελληνική ῥύμη + τέμνω
ρυμοτομία θηλυκό
Ηεπιστήμη του σχεδιασμού και της χάραξης δρόμων, πλατειών και άλλων χώρων σε μια πόλη ή έναν οικισμό που υπάρχει ή πρόκειται να κτιστεί ρύμη < αρχαία ελληνική ῥύμη (ορμή)
Ρύμη θηλυκό. ορμή, φορά, δρομίσκος, σοκάκι.
Κουτσορρύμια=δρομάκια, σοκάκια, παράδρομοι.
Υ.Γ.
Όλα αυτά για μια λέξη;
Ναι για μια λέξη! Εν αμφιβόλω!!!
Ποιητικός Ποντιακός λόγος
Πρώτον μέρος
Αναλύει-Ιστορεί ο Πολιτίδης χρήστος
Αρ’ έρθεν και ο χειμωγκόν, το κρύον και τα χιόνια,
χιονίζ’ φυσά και φουρκανίζ’ και τα νερά παγών’ νε.
Τα δέντρα καμακούλωσαν, τ’ οσπίτια εσκεπάγαν,
τα στράτας ετσουπώθανε, τα κουτσορρύμια εκρύφταν.
Τυχαία έπεσα σ’ αυτό το κουτσουρεμένο ποίημα, μου άρεσε πάρα πολύ, η επιλογή των λέξεων, η θεματική και προπαντός η Λυρικότητα, όλα αυτά συνιστούν μια υπέροχη σύνθεση.
Σκαλίζοντας μπήκα στην σελίδα pontosnewz μήπως μπορέσω να αντλήσω πληροφορίες δυστυχώς οι διαχειριστές παρουσιάζοντας το εν λόγω ποίημα, άλλα είχαν στο μυαλό τους και ίσως δεν είδαν την ακτινοβολία που έχει και ως εκ τούτου δεν έγινε η σωστή ποιητική αποτίμηση του.
Είμαι πεπεισμένος ότι έπεται και άλλη στροφή και ίσως και Τρίτη.
Αν γνωρίζει κάποιος κάτι, ας το καταθέσει.
Δεν είναι δύο δίστιχα όπως αναφέρει η σελίδα, που αυτό το υποβαθμίζει σε ποντιακή μαντινάδα.
Είναι άλλο πράγμα φίλοι μου η στιχοπλοκή και άλλο η ποίηση.
Θεωρώ λοιπόν και ας είναι Δημώδες υπάρχει και συνέχεια και ομιλούμε για ποιητικό λόγο.
Επίσης είναι γραμμένο σε Ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο
Αρ’ έ-ρθεν και ο χει-μω-γκόν, το κρύ-ον και τα χιό-νια,
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Το και βέβαια τονιζόταν τότε, τον τόνο τον έφαγε ο εκσυχρονισμός…
Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος είναι ο πιο εύχρηστος και ο πιο διαδεδομένος στίχος στη νεοελληνική ποίηση. Από το 10ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και σήμερα, μεγάλο μέρος της νεοελληνικής ποίησης είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβους στίχους. Αυτή η ευρύτατη χρήση, τόσο στη δημοτική ποίηση όσο και στην προσωπική, υπήρξε η βασική αιτία να αποκληθεί εθνικός στίχος.
Υπάρχει ένας μονόλογος με δραματικά στοιχεία, ο εγκλεισμός των ανθρώπων εντός των καλυβιών τους, η απομόνωση, η έλλειψη δραστηριοτήτων, ο φόβος για την κακοκαιρία, όλα αυτά άφηναν μια πικρή γεύση, ένα συναίσθημα χωλό και από εκεί ακριβώς γεννάται και ξεκινά ο ποιητικός λόγος.
