Αναλύει, ιστορεί ο ΠΟΛΙΤΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Κάντε κλικ στον σύνδεσμο http://www.papadiamantis.org/index.php/works/58-narration/322-03-31-h-farmakolytria-1900
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Είναι, εις εξ αυτών των Πατέρων, των Ελληνικών γραμμάτων όλοι οι υπόλοιποι επιτηδευμένοι χαρακτηρισμοί (κατά την κρίση μου) είναι αίολοι.
Προσπαθώ να αποφύγω μια ακαδημαϊκή ανάλυση στεγνή, με όρους ακατανόητους ελπίζω να το καταφέρω.
Η Φαρμακολύτρια, είναι η αγία Αναστασία, φέρει το προσωνύμιο Φαρμακολύτρια για δύο λόγους:
α) Δίδει φάρμακα και θεραπεύει σωματικές και ψυχικές ασθένειες
β) Λύει τις φαρμακείες, δηλαδή τα μάγια: Ανάμεσα στις πολλές άλλες ιάσεις και θεραπείες που επιτελεί, έλαβε θεϊκή χάρη να διασώζει όσους έπεσαν στα δίχτυα των φαρμακών και των φαρμακευτριών, δηλαδή των μάγων και των μαγισσών.
Και εδώ ξεκινά, αυτό το εκπληκτικά όμορφο διήγημα, στο οποίο πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος, “ερωτευμένος και άπειρος με τα πάθη του έρωτα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης”.
Ξεκινώντας την αφήγηση γεφυρώνει δυο διαφορετικές χρονικές ενότητες, σαν εκκρεμές από το παρόν γυρίζει στο παρελθόν και επιστρέφει στον πραγματικό του χρόνο.
Άλλωστε η θεματική του είναι βιωματική, πάντα αναπολεί, πάντα επιστρέφει στην παιδική του ηλικία, στο νησί που ενυπάρχει η αθωότης με τους “εφιάλτες” της.
Ανεβαίνοντας στο βουνό αναπολεί, την πριν 20 χρόνια περίοδο της ζωής του, κεντρικό πρόσωπο στην αφήγηση του είναι η ξαδέρφη του Μαχούλα, σαν εκκρεμές κινείται πίσω στον χρόνο, στον ανεκπλήρωτο έρωτα που τον σημάδεψε.
Η ξαδέρφη του βρίσκεται σ’ ένα ερημικό ξωκλήσι, αυτό της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας αναζητώντας την βοήθεια της Αγίας.
“Βιωματικός χρόνος, όπως σε πολλά έργα του, Πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος ερωτευμένος, προσκολλημένος σ΄ ένα πάθος αδιέξοδο, σιωπηλό, η συγγραφή του σε διήγημα είναι η έμμεση εξομολόγηση του, στην προσπάθεια να λυτρωθεί από το βάρος, οι εξομολογητές του, είμαστε εμείς”.
Η ξαδέρφη του φέρνει Παπά να λειτουργήσει στο Εκκλησάκι.
Μόλις φεύγει ο Παπάς, αυτή τελεί νέα “παγανιστική” λειτουργία, ανάβει 7 κεριά, ανασύρει από το καλάθι της πάνω από 100 οργιές αυτοσχέδιο φυτίλι κερωμένο και το περιστρέφει γύρω από τον ναό δένοντας τον 7 φορές. (Εδώ στηλιτεύει τις παγανιστικές συνήθειες του αρχαίου κόσμου που είναι ριζωμένες μέσα στην ψυχή του λαού).
Η ξαδέρφη του έχει έναν υιό 20 ετών που είναι ερωτευμένος (Τοῦ εἶχαν κάμει μάγια, αἱ γυναῖκες, ἀπὸ τὸν Πέρα Μαχαλάν) με μια μεγαλύτερη του, την οποία θέλει να παντρευτεί, έτσι αδιαφορεί για το καθήκον του να παντρέψει πρώτα τις 4 μικρότερες αδερφές του.
Γράφει ο Παπαδιαμάντης: Απελπισμένη «προσέφυγεν εἰς τὴν χάριν τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας. Αὕτη εἶχε παρὰ Θεοῦ τὸ χάρισμα νὰ διαλύῃ τὰς μαγείας καὶ γοητείας».
Το εκκρεμές βαριά επιστρέφει στον αρχικό χρόνο, από εκεί που ξεκίνησε την αφήγηση του ο Συγγραφέας.
Επανερχόμεθα στον πραγματικό χρόνο, περιπλανώμενος στην ίδια περιοχή συναντά και πάλι την Μαχούλα.
Συναντά επιτέλους τον ανεκπλήρωτο έρωτα της ζωής του.
Γράφει: Ὠχρὰ καὶ ἀφελὴς καὶ ἄπλαστος, ἐφαίνετο ἄσχημη ἐκ πρώτης ὄψεως, ἀλλὰ μετὰ δεύτερον βλέμμα ἀνεκάλυπτέ τις εἰς τὸ πρόσωπόν της ἄφατον γλυκύτητα. Ἦτο νύμφη καὶ ἱέρεια καὶ γυνή.
Προσέξτε είναι από τους πιο ερωτικούς στοίχους που έχουν γραφεί: «Ἦτο νύμφη καὶ ἱέρεια καὶ γυνή».
Είναι ο ίδιος «πάσχων αμαρτωλός . Ο ήρωας καταφεύγει στον ναό της Αγίας Αναστασίας της «Φαρμακολυτρίας», για την οποία λεγόταν ότι αν έζωνε κάποιος τον ναό της επτά φορές με σκοινί από γνήσιο κερί θα μπορούσε να λυτρωθεί από τα μάγια του έρωτος.
Παραληρεί σε έναν δραματικό μονόλογο.
Ἀλλὰ πρὸς τί νὰ προσφέρω λαμπάδας καὶ μοσχολίβανον, πρὸς τί νὰ περιζώσω μὲ κηρία τὸν ναόν; Ἡ Ἁγία ἠδύνατο ἴσως νὰ μὲ θεραπεύσῃ, ἀλλ᾽ ἐγὼ δὲν ἐπεθύμουν νὰ θεραπευθῶ. Θὰ ἐπροτίμων νὰ καίωμαι εἰς τὴν φλόγα τὴν βραδεῖαν… Ὑπάρχουν εἰς τὸν Παράδεισον Ἅγιοι δεχόμενοι τὰς εὐχὰς τῶν ἐρώντων;… Τάχα ἐκεῖ, δίπλα εἰς τὸ παρεκκλήσιον τῆς Φαρμακολυτρίας, εἰς τὸ παλαιὸν ἐκεῖνο μεγαλομάρμαρον κτίριον τὸ αἰνιγματῶδες, νὰ ὑπῆρχε τὸ πάλαι ἱερὸν τῆς Ἀφροδίτης, νὰ ὑπῆρχε βωμὸς τοῦ Ἔρωτος; Ὤ! καὶ ὅμως ἐτηκόμην… ὥρας-ὥρας ἐπεθύμουν, εἰ δυνατόν, νὰ ἰατρευθῶ. Βοήθει, Ἁγία Ἀναστασία!
Κλείνει το διήγημα με την γλυκιά Παπαδιαμάντειο ειρωνεία και έναν αυτοσαρκασμό τον οποίο κεντά ψιλοβελονιά.
Βρίσκετε και πάλι εντός του ναου ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΥΤΡΙΑΣ:
«Ὕπνος τότε μὲ κατέλαβεν, εἰς τὸ στασίδιον ὅπου ἐκαθήμην. Ὁ ὕπνος ἦτον ἄνευ ὀνείρων, ὅλα τὰ ὄνειρα τοῦ τὰ εἶχεν ἀφαιρέσει ἡ ἐγρήγορσις. Μόνον ἐνδομύχως εἰς τὸ βάθος τῆς συνειδήσεως μου, μία φωνή, ἥτις ὡμοίαζε μὲ χρησμόν, ἠκούσθη ἀμυδρῶς νὰ ψιθυρίζῃ: «Ὕπαγε, ἀνίατε· ὁ πόνος θὰ εἶναι ἡ ζωή σου…»
Ἐξύπνησα. Ἐσηκώθην καὶ ἔφυγα. ᾘσθανόμην ἀγρίαν χαράν, διότι ἡ Ἁγία δὲν εἶχεν εἰσακούσει τὴν δέησίν μου.”»
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ποτέ δεν ήταν θρησκόληπτος, τουναντίον ήταν κριτικός και επικριτικός στις λοξοδρομήσεις των αρχόντων της ανώτερης βαθμίδας της Εκκλησίας, ήταν βαθύτατα θρησκευόμενος, ευσεβής, λιτότατος και ασκητικός σεμνός, ταπεινός, μοναχικός, φτωχός, ιδεαλιστής, η γραφή του ήτανε ιδιαίτερη (ξετύλιγε κοινωνικά θέματα και καυτηρίαζε την ανθρώπινη ασχήμια), είναι αδύνατον για τον αναγνώστη μιας πρότασης, μιας οποιασδήποτε πρότασης να μην καταλάβει την Παπαδιαμάντειο ταυτότητα.
Υπάρχει πάντα, η κριτική διάθεση και μια πολύ όμορφα λεπτοδουλεμένη απαλή ειρωνεία στα γραπτά του.
Εμπλουτισμένη η γραφή από τα εκκλησιαστικά κείμενα και επηρεασμένη από το κύριο επάγγελμα του, αυτό του μεταφραστή, με το οποίο ήρθε σε επαφή με τον Ευρωπαϊκό λόγο.
Γράφει για τον Παπαδιαμάντη ο Λίνος Πολίτης: Θα έλεγα μάλλον πως υπάρχουν στη γλώσσα του τρεις (ή τέσσερις) αναβαθμοί: Στους διαλόγους του χρησιμοποιεί, σχεδόν φωτογραφικά αποτυπωμένη, την ομιλουμένη λαϊκή γλώσσα, πολλές φορές και με τους σκιαθίτικους ιδιωματισμούς. Υπάρχει και μια άλλη γλώσσα για την αφήγηση, με βάση βέβαια την καθαρεύουσα, μια καθαρεύουσα όμως αρκετά χαλαρή και καθόλου ψυχρή, και με πρόσμειξη (όχι μόνο στο λεξιλόγιο, αλλά και στο τυπικό και στη σύνταξη) πολλών στοιχείων της δημοτικής, αυτό είναι ίσως το πιο προσωπικό του ύφος. Και τέλος υπάρχει και μια προσεγμένη και αμιγής καθαρεύουσα.
ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ
Η δημιουργία αυτού του άρθρου, αποτελεί έναν φόρο τιμής στον “ΜΕΓΙΣΤΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ”.
ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΕΤΥΧΕ ΚΑΤΙ ΣΠΑΝΙΟ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: ΟΧΙ ΤΗΝ ΑΝΑΜΕΙΞΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΛΩΣ «ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΩΝ» ΚΑΙ ΑΠΛΩΣ «ΠΟΙΗΤΙΚΩΝ», ΑΛΛΑ ΤΗ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΚΡΑΙΩΝ ΣΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΔΥΟ ΑΝΤΙΤΙΘΕΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥΣ ΡΕΥΜΑΤΩΝ, ΤΟΥ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ.
Στο “Άξιον Εστί” που θα έπρεπε είναι το 13o ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ THΣ ΕΛΛΑΔOΣ, διαβάζουμε:
Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας,
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΤΑ ΠΑΘΗ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΕ ΤΙΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΕΣ – Οδυσσέας Ελύτης
ΠΡΟΤΡΕΠΩ lΛΟΙΠΟΝ
ΔΙΑΒΑΖΕΤΕ ΜΝΗΜΟΝΕΥΕΤΕ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
“ΖΕΙΤΕ ΣΤΟ ΑΝΕΣΠΕΡΟΝ ΦΩΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ”
Πολιτίδης Χρήστος
Εν Έτει 2020 στις 24/05
