Αντιλήψεις γύρω από την Ψυχική Ασθένεια (γράφει η Αγάπη Τερζοπούλου)

Αντιλήψεις γύρω από την Ψυχική Ασθένεια (γράφει η Αγάπη Τερζοπούλου)

Η Ψυχική Ασθένεια σε παγκόσμιο επίπεδο

Από τη vέα στήλη του Eordaialive  ΨΥΧΗΣ ΛΟΓΟΣ

Σε παγκόσμιο επίπεδο έχει διαπιστωθεί ότι το 14% της επιβάρυνσης λόγω νόσου αποδίδεται σε νευροψυχιατρικές διαταραχές, κυρίως λόγω της χρονιότητας που τις συνοδεύουν και της αδυναμίας που προκαλούν. Ο δυϊσμός μεταξύ σώματος και ψυχής και ως εκ τούτου οργανικού και ψυχολογικού αιτίου διεύρυνε την ψαλίδα μεταξύ των κλάδων με την ψυχική υγεία να λαμβάνει ελάχιστο κομμάτι της πίτας που αναλογεί στις καινοτομίες και τη βελτίωση στον τομέα υγείας.

Η επιβάρυνση από τις ψυχικές διαταραχές έχει υποτιμηθεί λόγω ανεπάρκειας στη σύνδεσή της με τη συνολικότερη εικόνα για την υγεία. Για παράδειγμα, από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι ο κίνδυνος συννοσηρότητας με άλλες διαταραχές είναι ιδιαίτερα αυξημένος, όπως και ο κίνδυνος να παραμελείται η σωματική τους υγεία. Στους ψυχικά ασθενείς η πιθανότητα να τραυματιστούν εκούσια ή ακούσια είναι μεγάλη, όπως και οι πιθανότητες να νοσηλευτούν, καθιστώντας τον οικονομικό και κοινωνικό σχεδιασμό από τις κυβερνήσεις αναγκαίο.

Η ιστορία της Ψυχικής Ασθένειας

Αρχαιότητα:

Ο πρώτος που μίλησε για εκφράσεις ψυχικής νόσου ήταν ο Ιπποκράτης, ο οποίος βάσει της θεωρίας του διέκρινε 4 χυμούς που μπορούν να διατηρούν την ισορροπία στο ανθρώπινο σώμα ή να το αρρωσταίνουν αν κάποιο υπερτερεί. Αίμα, λευκή χολή, μαύρη χολή και φλέγμα είναι οι 4 ουσίες, με το αίμα και τη μαύρη χολή να συνδέονται περισσότερο με αυτό που σήμερα ονομάζουμε ψυχική νόσο (αίμα- μανία, μαύρη χολή- μελαγχολία). Ο Αριστοτέλης ήταν εκείνος που μέσα από τις παρατηρήσεις του είδε ότι η μουσική και η γυμναστική ωφελούσε τους ανθρώπους με μελαγχολία.

Μεσαίωνας:

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού η ψυχική νόσος θεωρείται έργο του διαβόλου και κατάληψης από δαιμόνια. Οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονται ως βλάσφημοι, μιαροί και επικίνδυνοι, με «θεραπευτικά» μέσα τους εξορκισμούς, τις φυλακίσεις ή τα βασανιστήρια.

Αναγέννηση:

Σε αυτή την περίοδο εμφανίζονται τα άσυλα, τα οποία φιλοξενούν ανθρώπους σε επαιτεία, φτωχούς, βλάσφημους και ηθικά παρηκμασμένους. Οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονται ως αμαρτωλοί.

Διαφωτισμός:

Κατά τον Διαφωτισμό η ψυχική νόσος σταδιακά θεωρείται αποτέλεσμα εγκεφαλικής βλάβης και ο Pinel πρώτος διατυπώνει την άποψη ότι αιτία των ψυχικών νοσημάτων είναι η έλλειψη ελευθερίας και αέρα ιδρύοντας ιδρύματα στην εξοχή όπου οι ασθενείς εργάζονται, προσεύχονται και συνομιλούν μεταξύ τους ελεύθερα.

Θεραπευτικά σχήματα ανά τους αιώνες:

Λοβοτομή

Μάσκα ασθενή 17^ος αι.

Στροβιλιζόμενη καρέκλα

Τρυπανισμός (18^ος αι.)

19^ος αι

Ψυχική ασθένεια και στίγμα

Το στίγμα προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και δηλώνει το σημάδι, να επισημάνεις κάτι ή κάποιον. Λέξη δάνειο λοιπόν για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες όταν χρησιμοποιούν τον όρο στιγματισμό αναφέρονται στη γενίκευση χαρακτηριστικών μιας ομάδας, η οποία ξεχωρίζει από αυτό που θεωρείται «φυσιολογικό» δημιουργώντας αρνητικές στάσεις απέναντί της. Η «ετικέτα» που δίδεται στα άτομα με κάποια μορφή αναπηρίας ή ψυχικής ασθένειας έχει να κάνει με ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά προς αποφυγή, οδηγώντας έτσι σε συμπεριφορές κοινωνικής απόστασης και αποφυγής από τους «ανεπιθύμητους».

Ένα βασικό ερώτημα είναι από τι επηρεάζονται και δημιουργούνται αυτές οι στρεβλές αντιλήψεις, με τις έρευνες να καταδεικνύουν ως κύριους παράγοντες α) τη φύση της νόσου, β) τις αντιλήψεις που έχουν γεννηθεί και αναπτυχθεί γύρω από την ψυχική νόσο, γ) την αντίληψη ότι η ψυχική πάθηση είναι πρόβλημα και δ) ότι ο άνθρωπος με κάποια μορφή ψυχικής ασθένειας αποτελεί κίνδυνο για τους άλλους.

Για έναν άνθρωπο που πάσχει από κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής έχει αποδειχθεί ότι είναι δυσκολότερο να προσληφθεί, να του νοικιάσουν σπίτι ή να έχει στενές σχέσεις φιλικές ή ερωτικές. Σε έρευνα προσαρμοσμένη στα ελληνικά δεδομένα διαφαίνονται και κάποιες θετικές στάσεις απέναντι στους ασθενείς, αλλά περισσότερο με τη μορφή της συμπόνιας και λύπησης, κάτι που δεν συμβάλλει ιδιαίτερα στην ενεργητική αντιμετώπιση του αποκλεισμού που βιώνουν.

Βιβλιογραφία

• Castillejos Anguiano, M. C., Bordallo Aragón, A., Aguilera Fernández, D., & Moreno Küstner, B. (2019). Perceptions about mental illness among general practitioners. International Journal of Mental Health Systems, 13(1). https://doi.org/10.1186/s13033-019-0284-9
• Madianos, M., Economou, M., Peppou, L. E., Kallergis, G., Rogakou, E., & Alevizopoulos, G. (2012). Measuring public attitudes to severe mental illness in Greece: Development of a new scale. The European Journal of Psychiatry, 26(1), 55-67. https://doi.org/10.4321/s0213-61632012000100006
• Prince, M., Patel, V., Saxena, S., Maj, M., Maselko, J., Phillips, M. R., & Rahman, A. (2007). No health without mental health. The Lancet, 370(9590), 859-877. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(07)61238-0
• Silton, N. R., Flannelly, K. J., Milstein, G., & Vaaler, M. L. (2011). Stigma in America: Has anything changed? Journal of Nervous & Mental Disease, 199(6), 361-366. https://doi.org/10.1097/nmd.0b013e31821cd112
• Τζαβέλας,Η., Καραΐσκος Δ.. Ιστορία της Ψυχιατρικής (https://www.iatrikionline.gr/Bio_3-4_10/3.pdf)
• Tzouvara, V., Papadopoulos, C., & Randhawa, G. (2016). Systematic review of the prevalence of mental illness stigma within the Greek culture. International Journal of Social Psychiatry, 62(3), 292-305. https://doi.org/10.1177/0020764016629699