Στην αρχαιότητα, η Τελμισσός όπως λεγόταν η Μάκρη ήταν η πιο σημαντική πόλη της Λυκίας, καιένας από τους παλαιότερους πολιτισμούς της Μ. Ασίας

. Σήμερα, το πλούσιο παρελθόν της πόλης αναδύεται στους βράχους των Λυκίων, στο Κάστρο της Μάκρης και στο Αρχαίο Θέατρο της Τελμισσού που χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ., αυτοί οι μεγαλοπρεπείς τάφοι της Λυκίας είναι ο τόπος όπου θάφτηκαν μεγάλοι ηγέτες και ο μεγάλος πλούτος τους. Δίπλα στο λιμάνι βρίσκεται το το αρχαίο θέατρο χτισμένο γύρω στον 2ο αιώνα με χωρητικότητα 5.000 θεατών.

Η Μάκρη το σημερινό Φετιγιέ (Fethiye ) είναι παραθαλάσσια πόλη της Μ. Ασίας και ανήκει σήμερα στην επαρχία των Μούγλων . Δυστυχώς και ο Ελληνισμός αυτής της πόλης είχε την ίδια τύχη με τους άλλους Έλληνες που διασωθήκαν και μετά την Μικρασιατική καταστροφή και κατέφυγαν στην Ελλάδα.

Οι πρόσφυγες από την Μάκρη εγκαταστάθηκαν στην Βορειοανατολική Αττική και ίδρυσαν τη Νέα Μάκρη

Το 1873 εκδόθηκε στη Σμύρνη η ελληνική μετάφραση της ‘Γεωγραφικής, ιστορικής και αρχαιολογικής περιγραφής των πόλεων και επαρχιών της Μ. Ασίας’ του Γάλλου αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου Français Kar. Texie (1802-1871) ιδού πως περιγράφει την Μάκρη που επισκέφθηκε :

«Μετά τον όρμον της Μαρμαρικής απαντώμεν τον ευρύχωρον κόλπον της Μάκρης, άλλοτε κατεχόμενον υπό των ιπποτών της Ρόδου. Προ της εισόδου αυτού κείται σωρεία νησιδίων, προφυλαττόντων αυτόν από των πελαγίων ανέμων και των κυμάτων. Μία των νήσων τούτων επιμήκης το σχήμα, χωρίζει τον κόλπον τούτον εις δύο κόλπους, ών ο πλειότερον εισδύων εις την ξηράν είναι ο πάλαι καλούμενος Γλαύκος, επί του οποίου η Τελεμησσός. Αυτού ανευρίσκομεν το φαινόμενον των προσχώσεων υπό νέαν όψιν. Όχι μόνον η κοιλάς […] αλλά και τα αρχαία μνημεία, οίον τάφοι και αποθήκαι τα οποία άλλοτε έκειντο παρά το χείλος της θαλάσσης, σήμερον βρέχονται υπό των κυμάτων και είναι βεβυθισμένα εις ικανόν βάθος» . Και συνεχίζει ”. Η πόλη, ή καλύτερα το μικρό λιμάνι ή σκάλα, κατοικείται κυρίως από Έλληνες, αποτελείται από περίπου πενήντα σπίτια ή αποθήκες, όπου διεξάγεται εμπόριο βελανίδιων , καρύδιων και ξυλείας…»

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ

H Μάκρη βρισκόταν στα όρια των ιστορικών περιοχών της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας, της

Λυκίας και της Καρίας στην θέση που βρισκόταν στην αρχαιότητα η Ελληνική πόλη Τελμησσός

Η Τελμησσός, μεταγενέστερα που αργότερα πήρε το όνομα Αναστασιούπολις ήταν η πιο ενδιαφέρουσα πόλη της Λυκίας, κοντά στα σύνορα της Καρίας. .

Η Μάκρη σε περίπου 36 ναυτικά μίλια απόσταση από τη Ρόδο, ήταν παραθαλάσσια πόλη χτισμένη στο μυχό του κόλπου του Γλαύκου,

Ο κόλπος της Τελμησσού ή Γλαύκουχωρίζεται στα 2 από ένα νησί. Που προστατεύει τον λιμάνι της πόλης από τους ισχυρούς ανέμους

Κατά δε την Οθωμανική περίοδο ήταν ένας από τους 8 καζάδες (Δήμους του Σαντσακίου Μεντεσέ οι άλλοι 5 ήταν τα σαντζάκια (Νομοί ή διοικήσεις )της Μούγλας,Μερμερίδος (Μαρμαρίδος ),,του Βουδρούμ,(Αλικαρνασσού )και του Κοιτζέ (Γιοκσεκωμίου ) που ανήκαν στο Βιλαέτι (Γενικες διοικήσεις )της Σμύρνης

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922

Πληροφορίες για τον Καζά της Μάκρης βρίσκουμε στο έργο του V. Quinet ‘Turquie d’ Asie’ (1891).

Αναφέρεται συνολικός πληθυσμός στον καζά 23.522 κατοίκων από τους οποίους 19.622 Μουσουλμάνοι, 3.837 Έλληνες, 37 ξένοι και 26 Εβραίοι

Η Μάκρη

– Στις αρχές του 20^ου αιώνα ο πληθυσμός στην πόλη αποτελούνταν από 3000 Έλληνες, 400 Μουσουλμάνους και 300 Αρμενίους (πηγή η Μητρόπολη Πισιδίας )

– Στην απογραφή του 1914 το χωριό είχε 1928 κατοίκους, από τους οποίους οι 1037 ήταν Έλληνες και οι 891 μουσουλμάνοι . 7 χρόνια μετά και ενώ οι διώξεις συνεχίζονταν

– Το 1921 οι Τούρκοι σε νέα καταγραφή τους ,μιλούν μόνο 619 Έλληνες (μείωση 40,3%). Ασφαλώς ήταν αποτέλεσμα των διώξεων

. Οι συνοικίες της Μάκρης ήταν έξι:

Καράγκιουλ (‘Καμένη πόρτα’),

το Κορδόνι- παραλία, η Μαχαλέ  Καϊφεσί (‘παλιό χάνι’),

η Πεσίχτας (‘πέτρινη κούπα’) και

η Πασπατούρα.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ

Εντοπίσαμε πολλές ονομασία της Μάκρης στην περίοδο της μακρόχρονης ζωής της όπως; :

Fethiye Meğri, Makri, Macre, Mekri, Megri, Marki, Macre, Macra, Macri, Macari, Τελμεσσος , Telmissos, Telemessis, Telmesso, Thelmisse, Telebehi, Quvalapasa, Anastasyopolis, Μάκρη, Μάκρης, Φετίγιε, Φετχιγιέ, Τελμησσός, Tελμισός, Αναστασιούπολις

Κατά το έγκυροidex anatolicus βιβλιογραφικά η Μακρη εμφανίζεται το :

350 π.Χ. Telmêssós [ AnaD “Likyalılar (Trmli) kenti” ] ,το .1308 μ.Χ.Mákri [ Yun “uzun” ]

1665 μ.Χ Meğri και το1934 μ.Χ Fethiye

Οι κύριες ονομασίες όμως ήταν

–Telebehi

(Trmli)”στη γλώσσα της Λυκίας

Telebehi πρέπει να λεγόταν στη γλώσσα της Λυκίας

–Τελμι(η)σσός

Το όνομα Τελμι(η)σσός(Telmêssós,) πιστεύεται ότι προήλθε από αυτό το αρχαία όνομα της .

–

Το οποίο σύμφωνα με την μυθολογία ήταν το όνομά του Τελμισσού , γίου του θεού Απόλλωνα. Στην πόλη υπήρχε μαντείο αφιερωμένο στον Απόλλωνα.

Το όνομα Telmêssós, , χρησιμοποιήθηκε μέχρι τουλάχιστον τον 10ο μ.Χ. αιώνα

 

— Αναστασιούπολις

Η Τελμησσός μετονομάστηκε σε Αναστασιούπολη τον 8ο αιώνα, προφανώς προς τιμή του αυτοκράτορα Αναστασιου Β’ αλλά δεν κράτησε επί μακρόν το όνομα.

– Μάκρη -Μάκρα – ‘Macri ή Macari,

Μάκρη είναι το όνομα που αντικατέστησε το ‘Τελμησσός’ στα τέλη του 11^ου αιώνα και προέρχεται από τη νησίδα στα βόρεια της που μετά την εμφάνιση των Σταυροφόρων της Ρόδου ονομάσθηκε ”Νησί των Ιπποτών ”πρέπει να λεγόταν και (νησί Knight, νησί Uzun 13ος αιών μ.Χ.),

– Μάκρη

(Μάκρη ή μακρύ ή επιμήκη ( μακρύς, ιά, -ύ ) στην αρχαία Ελληνική λέγεται ο μεγάλος σε μήκος

και το όνομα αυτό το είχαν δώσει προηγουμένως στο νησάκι στην είσοδο του κόλπου λόγω του σχήματος

– Φετιγίε

Το 1934 οι Τούρκοι μετονόμασαν την πόλη σε Φετιγιέ από το όνομα ενός Τούρκου που υπήρξε από τους πρώτους πιλότους της Οθωμανικής αεροπορίας, τουFetthi Bey. Που σκοτώθηκε το 1914

ΙΣΤΟΡΙΑ

Αρχαιότητα

Προϊστορία

Λελέγικη πόλη που ο Mαύσωλος περιέλαβε στο συνοικισμό της Αλικαρνασσού, χωρίς ωστόσο να εγκαταλειφθεί η κατοικηση της

Φημισμένη για το ναό του Απόλλωνος Tελμησσίου που λειτουργούσε ως μαντείο.

Ταυτίζεται πιθανότατα με τα ερείπια σε λόφο κοντά στο χωριό Gürice, στους πρόποδες του βουνού Kara Dağ, όπου βρισκόταν η ακρόπολη και το εξωτερικό τείχος με τη χαρακτηριστική Λελεγική ξερολιθιά, καθώς και τετράγωνος αμυντικός πύργος στην κορυφή. Υπάρχουν αρχαίοι τάφοι επίσης σε εκείνη την περιοχή.

–Κλασσική εποχή

Η Τελμησσός ήταν ανθηρή πόλη της Λυκίας, φημισμένη για τη σχολή μάντεων, την οποία συμβουλεύτηκαν, μεταξύ άλλων ο Κροίσος ο Βασιλιάς της Λυδίας πριν κηρύξει πόλεμο κατά του

Κύρου του Μεγάλου και ο Μ. Αλέξανδρος μετά την πολιορκία της Αλικαρνασσού

Το μαντείο ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα.

–Πέρσες

Στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. έγινε μέρος της Περσικού Βασιλείου ε\

–Ρόδος

Η Tελμισσός διατήρησε ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με την Ελληνική Ρόδο

– Δηλιακή συμμαχία 5ος αιών

Ενώ μετά την απελευθέρωση των πόλεων των παραλίων της Μικράς Ασίας που ήταν αποτέλεσμα της ήττας των Περσών από τους Έλληνες στους Περσικούς πολέμους, εντάχθηκε στη Δηλιακή συμμαχία που ελεγχόταναπό την Αθήνα.

Οι τάφοι χρονολογούνται στο 400 π.Χ. και ο σχεδιασμός τους αντανακλά την ξύλινη αρχιτεκτονική της Λυκίας.

–Μ. Αλέξανδρος

Καταλήφθηκε από τον Αλέξανδρο το 334 π.Χ..

–Ελληνιστικοί χρόνοι

Μετά τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου και τη δημιουργία των ελληνιστικών κρατών που ακολούθησαν το θάνατό του και τα οποία σταδιακά κατέρρευσαν, στη Λυκία διαμορφώθηκε η Λυκιακή Ένωση – «Κοινό των Λυκίων» σε αυτή συμμετείχε και πόλη της Τελμισσού

–Πτολεμαίος

Το 240-197 π.Χ. η Τελμισσός κυβερνήθηκε από τον Πτολεμαίο (γιο του Λυσιμάχου) και τους απογόνους του – γιος του Λυσιμάχου, εγγονός του Πτολεμαίου και εγγονή του Μπερενιέ.

—Βασίλειο της Περγάμου

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Απάμειας. (188 π.Χ.) Η Τελμισσός πέρασε στον βασιλιά της Περγάμου, και το 133 εισήλθε στην Λυκική Ένωση, η οποία είχε το καθεστώς σύμμαχου της Ρώμης.

– Πληροφορία από τον Στράβωνα

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο κόλπος της Μάκρης ονομαζόταν κόλπος του ”Γλάφκου ”από τον βασιλιά της αρχαίας πόλης της Τάλμεσου

– Ρωμαϊκήεπαρχία

Το 43 μ.Χ. μι. Η Λυκία έχασε την ανεξαρτησία της και έγινε ρωμαϊκή επαρχία.

Το εξωτερικό τείχος έχει οικοδομικές φάσεις από τους ελληνιστικούς χρόνους μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ.

Βυζάντιο

Τον 8ο αιώνα μ.Χ. , η πόλη μετονομάστηκε Αναστασιόπολη (Αναστασιούπολις) προς τιμήν του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αναστάσιου Β ‘(713-715)

Τον επόμενο αιώνα, έλαβε ένα νέο όνομα – Μάκρη

Η πόλη ονομάστηκε Μάκρη παίρνοντας το όνομα του νησιού στην είσοδο του λιμένα. Αυτό το όνομα ακούγεται για πρώτη φορά το 879. Ωστόσο, επιγραφή του 7ου αι. που ανακαλύφθηκε στο Γιβραλτάρ φέρει το εθνονυμο “Μακριώτες” ίσως υποδεικνύει πρωιμότερη ύπαρξη του ονόματος Μάκρη

11ος -13ος αιων μ.Χ.

Στα τέλη του 11ου αιώνα η πόλη δέχεται τις επιδρομές των Σελτζούκων Τούρκων και τον 12ο αιώνα επισκευάζονται οι οχυρώσεις της, τμήμα των οποίων σώζεται έως σήμερα. Στις αρχές του 13ου αιώνα καταλαμβάνεται από φυλές Τουρκομάνων και προσαρτάται στο εμιράτο του Μεντεσέ.

14ος αιών

Το 1316 αναφέρεται η ύπαρξή της επισκοπής Μάκρας και Λυβυσίου, υπό την μητρόπολη Μύρων. Τον ίδιο αιώνα ο Άραβας γεωγράφος και ιστορικός Abu l- Fida (1273- 1331) αφιέρωσε δύο σειρές στον κόλπο της Μάκρης στο γεωγραφικό του έργο Taqwim Al-Buldan: ‘Σημειώνουμε ένα κόλπο που ονομάζεται κόλπος της Μάκρης τον οποίον γνωρίζουν καλά οι ταξιδιώτες από εκεί εξάγεται ξυλεία στην Αλεξάνδρεια και σε άλλες πόλεις’

Οθωμανοί

. Το 1390 καταλαμβάνεται προσωρινά από τους Οθωμανούς Τούρκους (οριστική κατάληψη το 1426).

Ιωαννίτες

Το 1411 επιτίθενται στην πόλη Ιωαννίτες ιππότες από τη Ρόδο.

– 19ος αιών

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα η Μάκρη ήταν ένα λιμάνι με μικρή εμπορική κίνηση.

Στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα παρατηρείται μια έντονη οικονομική ανάπτυξη, η οποία συνοδεύτηκε από δημόσια έργα, τόνωση του εμπορίου και ανάπτυξη της εκπαίδευσης, χάρη στις μεταρρυθμίσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας (Τανζιμάτ), η οποία αναγνώρισε το δικαίωμα του Οθωμανού πολίτη σε όλους τους κατοίκους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ανεξαρτήτως θρησκεύματος και απάλλαξε τους χριστιανούς κατοίκους από μέρος της βαριάς φορολογίας.

1856 Σεισμός

Το 1856 η πόλη καταστράφηκε από σεισμό, αλλά σταδιακά αναπτύχθηκε λόγω της θέσης της και του ασφαλούς λιμανιού.

Ο καταστροφικός σεισμός υπήρξε σημαντική είδηση σε εφημερίδες της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης:

1875 Πυρκαγιά

Η πόλη της Μάκρης πήρε νέα όψη μετά την πυρκαγιά του 1875 όταν ξαναχτίστηκε και καλύφθηκαν συγχρόνως τα επικίνδυνα έλη που την περιτριγύριζαν .

Δημιουργείται ρυμοτομικό σχέδιο, χτίζονται πέτρινα σπίτια εκ των οποίων, όσα είναι επί των κεντρικών δρόμων είναι διώροφα με μαγαζί και αποθήκες κάτω και κατοικία στον όροφο. Οι δρόμοι είναι στρωμένοι (καλντερίμι) και υπάρχει φωτισμός με φανοστάτες στους κεντρικούς δρόμους. Είχε οργανωμένη αγορά, η οποία εξυπηρετούσε και την ενδοχώρα και λιμάνι με αποθήκες και πανδοχεία.

Οι Χριστιανοί κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο. Διατηρούσαν μαγαζιά με υφάσματα και αποικιακά, φούρνους, κρεοπωλεία, ραφεία, καφενεία, φαρμακεία. Είναι επίσης κατασκευαστές παπουτσιών και τεχνίτες γανωτές, μαραγκοί κλπ.

Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό ασχολούνταν με τη γεωργία, καλλιεργούσαν σιτάρι, σουσάμι, λαχανικά.

Σημαντική ήταν η εκμετάλλευση των μεταλλείων χρωμίου της περιοχής (19 ος αι.) από τον Μακρηνό Χατζη-Νικόλα Λουϊζίδη και τον Πάτερσον, στα οποία εργάζονταν πολλοί κάτοικοι της περιοχής.

Την εποχή της ακμής της η Μάκρη είχε γαλλικό υποπροξενείο. Πολλοί από τους νέους, την περίοδο της ακμής, στρέφονται στα γράμματα και η Μάκρη από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. έχει χριστιανούς δικηγόρους, γιατρούς, φαρμακοποιούς και δασκάλους εκπαιδευμένους στην Αθήνα και στο εξωτερικό.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

– Αρίστανδρος

Ο Αρίστανδρος επίσης Αρίστανδρος ο Τελμησσεύς ήταν μάντης της αρχαιότητας.

Ακολούθησε την εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου κατά των Περσών.

Γεννήθηκε περί το 380 π.Χ., στην Τελμησσό Ήδη στην αυλή του Φιλίππου το 357/6, ερμήνευσε ορθά ένα όνειρο για την εγκυμοσύνη της Ολυμπιάδας.

Παρά το γεγονός ότι σήμερα ορισμένα περιστατικά για τη ζωή του δίπλα στον Αλέξανδρο θεωρούνται μυθεύματα, ο Αρίστανδρος ήταν μορφή που ασκούσε επιρροή κατά τις εκστρατείες του Αλεξάνδρου. Πλίνιος ,Αρτιμόδωρος και Ωριγένης λένε ότι ο Αρίστανδος έγραψε για την μαντεία και είχε ιδρύσει την Αριστανδρική σχολή μάντεων,

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ

Στα όρια της αρχαίας πόλης έχει απλωθεί σήμερα η πόλη Fethijie η Μάκρη των Ελλήνων (Fethiye,) με αποτέλεσμα, ελάχιστα μνημεία εκείνης της εποχής να έχουν διασωθεί

Πάνω από τα τελευταία σπίτια της πόλης, της Μάκρης στην κάθετη πλαγιά ενός μεγάλου λόφου, δέσποζε ο λαξευμένος μεγαλοπρεπής τάφος του Αμύντα, που ξεχώριζε ανάμεσα σε μικρότερους άλλους τάφους.

Πολλοί μιλούν για τον Μακεδόνα βασιλιά Αμύντα άλλα αυτό αμφισβητείται.

Ο τάφος είναι σκαλισμένος στα βράχια όπως οι περισσότεροι της περιοχής για εκείνη την περιοδο, οι οποίοι είναι χαρακτηριστικοί ολόκληρης της περιοχής της Λυκίας, βρίσκονται επίσης στην περιοχή της Μακρής Ο τάφος του Αμύντα είναι εντυπωσιακός και δεσπόζει στην πόλη και το λιμάνι της. Κτισμένος τον 4ο π. Χ. αιώνα, είχε πρόσοψη ελληνικού ναού (με δύο Ιωνικούς κίονες να στηρίζουν το αέτωμα του μνημείου) και ήταν ορατός και από το κέντρο της πόλης

Έχει την ένδειξη “Αμύντου του Ερμαγίου”, που σημαίνει “Αμύντας, γιος του Ερμάγιου”.

Άλλα απομεινάρια της πλούσιας ιστορίας της είναι οι καλοδιατηρημένες σαρκοφάγοι, καθώς και τα ερείπια του αρχαίου θεάτρου της Τελμισσού, και από δε την πιο πρόσφατη ιστορία του το κάστρο των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ρόδου.

Στην Μακρη σήμερα σώζονται εκτός απο τους λαξευτους ί τάφους και ένα θέατρο 6000 θέσεων. Το θέατρο χτίστηκε στις αρχές της ρωμαϊκής περιόδου και επισκευάστηκε στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ.

Επίσης υπάρχει και το φρούριο.

Η Μάκρη επειδή βρίσκεται στην ακτή της Μεσογείου, και έχει ένα προστατευόμενο λιμάνι είναι το μόνο μέρος γύρω από αυτό που κατοικείται συνεχώς από την ημέρα της ίδρυσις του.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Στην Μάκρη υπήρχε επισκοπή από το 370μ.Χ. Η βιβλιογραφία αναφέρει τουλάχιστον δύο επισκόπους της Τελμησσού :1) Ο Ιλάριος (370) και ο Ζηνόδοτος, ο δεύτερος συμμετέχει το 451 στην σύνοδο της Χαλκηδόνος ο οποίος κατονομάζεται ως “Επίσκοπος της Μητροπόλεως της Τελμησσού και της Νήσου Μάκρης”.

Το Νοtitiae Episcopatuum αναφέρει την Τελμησσό ως επισκοπική έδρα έως τον 10ο αιώνα. οπότε δεν αναφέρεται πλέον Μάκρη αλλά ως επισκοπή της Μάκρης και του Λυβυσίου ή Λεβισσίου

Η συγκεκριμένη επισκοπική έδρα, περιλαμβάνεται ως Τελμησσός, στον κατάλογο των επισκοπικών εδρών της καθολικής εκκλησίας

. Όσον αφορά την ανατολική ορθόδοξο εκκλησία η Τελμησσός είναι επίσης επισκοπική έδρα του οικουμενικού πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως

Το 1316 αναφέρεται η επισκοπή Μάκρας και Λυβυσίου, υπό την μητρόπολη Μύρων.

Λόγω της συρρίκνωσης του Χριστιανικού πληθυσμού μετά από τις διώξεις των Οθωμανών και εξισλαμισμού η Μητρόπολη Μύρων διαλύεται και Εκκλησιαστικά ανήκε στη Μητροπολη Πισιδίας μετά το 1790.

Την εποχή της ακμής της η Μάκρη είχε μία μεγάλη χριστιανική εκκλησία του Αγίου Νικολάου (οικοδομήθηκε με τη συνδρομή των Εφοροδημογεροντιών στο διάστημα 1860-1875. )

που βρισκόταν στη συνοικία Τε Καβάτι (‘μοναχό πλατάνι’), στην Αγία Παρασκευή και στον κοιμητηριακό Άγιο Παντελεήμονα.

ΠΑΙΔΕΙΑ

Την εποχή της ακμής της Μάκρης ν βελτιώνεται και η εκπαίδευση.

Εκείνος που θέτει τα θεμέλια μιας πιο οργανωμένης εκπαίδευσης γύρω στο 1848 είναι ο Μιχαήλ Μουσαίος «το φως του Λιβισιού και της Μάκρης», όπως τον αποκαλούσαν με ευγνωμοσύνη οι πατριώτες του.

Η εκπαίδευση στη Μάκρη ξεκινάει ουσιαστικά στα μέσα του 19^ου αιώνα με ενέργειες του Μ. Μουσαίου και χορηγίες των αδελφών Λουϊζίδη.

Στην πόλη λειτουργούσαν το 1913-14 ένα νηπιαγωγείο, ένα αρρεναγωγείο και ένα παρθεναγωγείο με 530 συνολικά μαθητές, μαθήτριες και νήπι

Είχαν Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο και Αναγνωστήριο, στα πρότυπα λειτουργίας της εκπαίδευσης των χριστιανικών κοινοτήτων της Μικράς Ασίας.

Στη Μάκρη το Αρρεναγωγείο δίνει τη θέση του αργότερα στην Αστική Σχολή

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Από το λιμάνι εξάγονταν ξυλεία από τα δάση της Λυκίας, βελανίδια, σουσάμι, καπνός, ρεβίθια και δημητριακά.

Μάκρη επικοινωνεί με τη Ρόδο, με την οποία αναπτύσσει μια έντονη εμπορική δραστηριότητα, και συνδέεται ατμοπλοϊκώς με τη Σμύρνη και την Αίγυπτο.

Στη Μάκρη γίνεται και η μετεπιβίβαση των ταξιδιωτών που κατευθύνονται στην Αίγυπτο και τους Αγίους τόπους .

ΔΙΩΞΕΙΣ

Το 1922 στο πλαίσιο της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών οι κάτοικοι εγκαταλείπουν την πατρίδα τους κι έρχονται πρόσφυγες στην Ελλάδα. και είναι κυρίως γυναικόπαιδα.

Οι άνδρες βρίσκονται στα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού ) στα βάθη της Μ. Ασίας

Από το 1914 είχαν αρχίσει διώξεις των Ελλήνων με εκτοπίσεις, φυλακίσεις και δολοφονίες

Όσοι επιζήσουν θα έλθουν κοντά στους δικούς τους το 1923 με την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης και την ανταλλαγή πληθυσμών.

Μετά από περιπέτειες και περιπλανήσεις ανά την Ελλάδα μια συμπαγής ομάδα 93 οικογενειών εγκαθίσταται στη θέση Ξυλοκέριζα της ΒΑ Αττικής, κοντά στον Μαραθώνα, η οποία μετονομάζεται σε Νέα Μάκρη εις ανάμνησιν της μικρασιατικής πόλης καταγωγής των κατοίκων της.

Άλλες ομάδες εγκαθίστανται στην Ιτέα, Χρισσό, Γαλαξίδι και μικρότερες ομάδες στη Δραπετσώνα, Τζια, Φαράκλα Εύβοιας, Ιεράπετρα Κρήτης, Πλατανάκι Θηβών, Νέο Λιβίσι Ωρωπού, Λάρισα κ.α. Κάποιοι επίσης πριν και μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν στην Αίγυπτο, Νότια Γαλλία, Αυστραλία.

Στη Νέα Μάκρη οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922 κατάφεραν να αξιοποιήσουν μια δύσκολη και δασώδη περιοχή με βάλτους και ελονοσία και μέσα σε τριάντα χρόνια περίπου να σημειώσουν μια αξιόλογη πρόοδο. Η Νέα Μάκρη σήμερα είναι ένας σύγχρονος πολυπληθής οικισμός

Η ΜΑΚΡΗ (FETHIYE )ΣΗΜΕΡΑ

Ο Μάκρη της Μ. Ασίας σήμερα στην απογραφή του 2012 είχε στην ν πόλη 84053 και μαζί με την γύρω περιοχή συνολικά σ 195419 κατοίκους

Οι τάφοι των Λυκίων και το πλούσιο σε εκθέματά αρχαιολογικό μουσείο της προβάλει την παρουσία των γηγενών Ελλήνων κατοίκων της ανά τους αιώνες