«Σημειολογική προσέγγιση σε ένα τραγούδι που σημάδεψε την καλλιτεχνική μουσική σκηνή στην χώρα μας»
Αναλύει και ερμηνεύει τους στοίχους ο Πολιτίδης Χρήστος για το eordaialive.gr
Στον ποιητικό λόγο, ακόμη και σε αυτόν που αφορά την συγγραφή στοίχων πολλές φορές πέφτουμε σε αμφίσημες ερμηνείες που μπερδεύουν το μυαλό μας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του Μάνου Ελευθερίου, ποιος δεν το τραγούδησε….. ειδικά όμορες ηλικίες με μεγάλο χρονικό εύρος, μεγαλώσαμε με αυτά τα τραγούδια.
Πάντοτε είχα έναν προβληματισμό τι να εννοούσε ο δημιουργός στο ρεφρέν του στοίχου, πάντοτε μου έμοιαζε ακατανόητη μου έμοιαζε ακατανόητη η επωδός.
Τα όμορφα λαϊκά τραγούδια με τις αξεπέραστες φωνές γυρνούν αργά η γρήγορα στο μυαλό, η ψυχή τα επαναφέρει στην μνήμη.
Έχει μια ιδιαίτερη σημασία αυτό το τραγούδι που το ερμηνεύει ο Δημήτρης Μητροπάνος με την γρανιτένια, την ακατέργαστη φωνή, μικρός σε ηλικία τότε, στο ξεκίνημα του.
Θεωρώ επειδή υπήρχε μια ψύχωση την περίοδο εκείνη στην λαϊκή μουσική σκηνή, πέρα από το πολιτικό τραγούδι με τα θέματα της προσφυγιάς και του ξεριζωμού τα οποία συγκαταλέγονται επίσης στα τραγούδια διαμαρτυρίας, η αναφορά και ο θεατρικός χώρος που εκτυλίσσεται η ιστορία είσαι σε κάποια πόλη αντίστοιχη της Σμύρνης.
Έχουμε λοιπόν
Ο χάρος βγήκε παγανιά – 1972
Στοίχοι Μάνος Ελευθερίου
Ο χάρος βγήκε, βγήκε παγανιά
μεσ’ στη δική μου γειτονιά
κι από τον πολύ συλλογισμό
έχασε το λογαριασμό
Με τρόπο γλαφυρό σχηματοποιείται με τα εργαλεία του λόγου με πολύ όμορφο τρόπο η σπαρακτική εικόνα, σε μια ρεαλιστική αφήγηση, έμμετρη, περιγράφεται έφοδος των ατάκτων τουρκικών στρατευμάτων απέναντι στον άμαχο πληθυσμό της καιόμενης Σμύρνης
Ο γρίφος βέβαια είναι παρακάτω
Συνεχίζει η ωδή, εδώ περνάμε σε μια διαφορετική εικόνα, είναι ένα ξαφνικό γύρισμα που προσθέτει στοιχεία και προσπαθεί να επεξηγήσει τα προηγούμενα.
Κι από μια πόρτα χαμηλή
κι από μια σκοτεινή αυλή
βγήκε κλεφτά, κλεφτά ο σιδεράς
ο σιδεράς και του είπε λόγια της χαράς
Προκύπτουν τέσσερα ερωτήματα
Η χαμηλή πόρτα, νομίζω συμβολίζει την οπή που οδηγεί στον Άδη, το σημείο που αφανίζεται η ζωή, το σκοτεινό ανήλιαγο υπόγειο χωρίς χαρά.
Από εκεί μέσα ξεπροβάλει η μορφή του σιδερά.
Ποιος είναι λοιπόν ο σιδεράς? Τι συμβολίζει και τι λέει παρακάτω θα δούμε.
Ο σιδεράς είναι ένα βαρύ εμβληματικό επάγγελμα, ο χώρος αυτού του επαγγέλματος προσομοιώνεται με τον πρόναο του κάτω κόσμου, καμίνι , φωτιές, μέταλλα που λιώνουν, μέγγενη, αμόνι, βαριά, πυρά, κάματος, αγκομαχητό, ιδρώτας και ο σιδεράς συνοδοιπόρος και υπηρέτης του χάρου φροντίζει για αυτόν του φτιάχνει όλα, το δρεπάνι, το μεταλλικό δίχτυ συλλογής ψυχών.
Ο χάρος είναι συλλέκτης, δεν είναι ο φονιάς και ο βοηθός του συλλέκτη, του ψυχοπομπού είναι μάστορας, έτσι τον θέλει η λαϊκή θυμοσοφία, μάστορα που εξοπλίζει τον χάρο, σαν υπηρέτης βέβαια δεν μπορεί να παίρνει πρωτοβουλίες, πλησιάζει δουλικά τον χάρο , κλεφτά και του ψιθυρίζει.
Εδώ έχουμε το κλείσιμο του στοίχου ή την επωδό, ο σιδεράς λέει λόγια χαράς στον χάρο, του χαϊδεύει τα αυτιά και αυτά δεν μπορεί να είναι άλλα από το ότι πήγε καλά η συγκομιδή ψυχών και ο προθάλαμος στον Άδη είναι γεμάτος.
Το ποίημα σφιχτό, λιτό, απέριττο, με τις κατάλληλες λέξεις που σαν καρφιά να μπαίνουν μέσα στις εικόνες και να τις σχηματοποιούν, με αινιγματικό χαρακτήρα προτρέπει τον ακροατή να προβληματιστεί, είναι από τους στοίχους που θεωρώ πλησιάζουν την τελειότητα.
Μπερδεύεται στην αρχή ο ακροατής, εσκεμμένη πράξη του δημιουργού? η απλά αναβλύζει τυχαία από κάποια στιγμή έμπνευσης.
Όπως και νάχει είναι ένα από τα σπουδαία τραγούδια που αποτύπωσε με έντονο τρόπο και διαμόρφωσε το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι εκείνης της περιόδου.
