ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Λάμψακος, βρισκόταν απέναντι από την Καλλίπολη της Θρακικής Χερσονήσου, στη συμβολή του Ελλησπόντου με την Προποντίδα, και ήταν μια πολύ ισχυρή πόλη στην ανατολική ακτή του Ελλησπόντου, στην περιοχή της Τρωάδος,
Aπέχει 34 χλμ από τα Δαρδανέλλια και 50 χλμ από την Βίγγα.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Οι Ελληνες κάτοικοι το 1922 ήταν 1200 επί συνόλου 2000 κάτοικων. που ομαδικά εγκατέλειψαν την πατρίδα τους με το πλοίο Γρανικός έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Χαλκίδα δημιουργώντας την Νέα Λάμσακο .
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το αρχικό τοπωνύμιο ήταν Πυ(ι)τυούσα ή Πιτύεια. Οι γηγενείς κάτοικοι της πόλης ήταν οι Βέβρυκοι εξ ου και Βεβρυκία .
Οι Ελληνες άποικοι κατά τον μύθο με την συγκατάθεση του βασιλιά των Βεβρύκων Μάνδρωνα ,ενόχλησαν του γηγενείς κατοίκους και θέλησαν να τους εξοντώσουν ,ειδοποιήθηκαν από την κόρη την Λαμσάκη και εγκαίρως κατέλαβαν την πόλη ,προλαβαίνοντας την κίνηση τους μετά από αυτά ονόμασαν την πόλη τους Λαμσακο
Κατά μια άλλη εκδοχή την ονομασία την πήρε από μια από μία λάμψη φωτός που οδήγησε τους αποίκους στη νέα θέση.
Η ονομασία Λαομεδόντεια που προτάθηκε κάποια στιγμή δεν επεκράτησε.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
H Λάμψακος ήταν αρχαία ελληνική αποικία των Φωκαέων, χτισμένη σε στρατηγική θέση στις ακτές του Ελλήσποντου στην βόρεια Τρωάδα.
Ως χρονολογία ίδρυσης της ελληνικής αποικίας παραδίδεται το έτος 654/653 π.Χ. και ως τόπος καταγωγής των αποίκων η Ιωνική Φώκαια
Ο Στράβων που θεωρεί τη Λάμψακο Mιλησιακή αποικία.
Η επικράτεια της Λαμψάκου, η καλούμενη Λαμψακηνή, εκτεινόταν σε μία ευρεία περιοχή που περιλάμβανε και τμήμα της ενδοχώρας.
Αυτό προκύπτει από τις αναφορές των αρχαίων πηγών που κάνουν λόγο για τη «Μεσογαία της Λαμψακηνής».
Οι πρωιμότερες ιστορικές μαρτυρίες για τη Λάμψακο χρονολογούνται τον 6ο αιώνα π.Χ., 100 σχεδόν χρόνια από την ίδρυση της.
Ήδη στο τέλος του α΄ μισού του 6ου αιώνα π.Χ. ήταν τόσο ισχυρή ώστε μπόρεσε να αντισταθεί στον αθηναϊκό αποικισμό της Θρακικής Χερσονήσου, που αποτελούσε εμπόδιο στις δικές της επεκτατικές βλέψεις.
Η αιχμαλωσία όμως του Μιλτιάδη του πρεσβύτερου, πρωτεργάτη του αποικισμού, ελάχιστα ωφέλησε τους Λαμψακηνούς.
Και αυτό γιατί πολύ σύντομα τον άφησαν ελεύθερο, κατόπιν διαταγής του βασιλιά των Λυδών Κροίσο, όπως μας παραδίδει ο Ηρόδοτος.
ΛΥΔΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (560-546 π.Χ.)
Το περιστατικό αυτό βεβαιώνει ότι η Λάμψακος την περίοδο αυτή (560-546 π.Χ.) ανήκε στο Λυδικό βασίλειο, όπως όλες οι μικρασιατικές ελληνικές πόλεις.
Η Λυδική κυριαρχία τελείωσε με την κατάληψη των Σάρδεων από τους Πέρσες το 546 π.Χ.
Λίγο αργότερα η Λάμψακος πέρασε υπό τον έλεγχο των Περσών, η διάρκεια του οποίου διακόπηκε για σύντομο μόνο διάστημα κατά τους χρόνους της Ιωνικής Επανάστασης (499-494 π.Χ.), στην οποία συμμετείχε η πόλη.
ΠΕΡΣΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΛΑΜΣΑΚΟ (498/497 π.Χ.)
Σύντομα η πόλη ανακαταλήφθηκε (498/497 π.Χ.) από τον Περσικό στρατό μαζί με άλλες πόλεις του Ελλησπόντου.
Το 464 π.Χ. η Λάμψακος, που φημιζόταν για το κρασί της, δόθηκε από τον Αρταξέρξη στον εξόριστο Θεμιστοκλή, τον ήρωα της ναυμαχίας της Σαλαμίνας (480 π.Χ.).
Α’ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ( 5ου αιώνα π.Χ)
Η πόλη ανέκτησε την ελευθερία της ήδη πριν από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. και προσχώρησε στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία. Μέχρι το 415-413 π.Χ. η Λάμψακος στάθηκε στο πλευρό των Αθηναίων.
Στα τελευταία όμως χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου τον έλεγχο της πόλης διεκδικούσαν και οι Σπαρτιάτες, στην προσπάθειά τους να αποσπάσουν από τους Αθηναίους τις θέσεις εκείνες που διασφάλιζαν τον έλεγχο της περιοχής των Στενών και του δρόμου από όπου περνούσε το σιτάρι του Πόντου.
ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΑΠΟ ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ (405 π.Χ.- 386 π.Χ )
Το 405 π.Χ. ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Λύσανδρος κατέλαβε τη Λάμψακο, εξασφαλίζοντας ένα θαυμάσιο λιμάνι και μία καλά εφοδιασμένη πόλη για το στόλο του.
Η πλεονεκτική θέση των Σπαρτιατών έναντι του αθηναϊκού στόλου υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση της ναυμαχίας στα ανοιχτά των Αιγός ποταμών, που σήμανε την ήττα των Αθηναίων και το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου.
Η Λάμψακος παρέμεινε Σπαρτιατική κτήση μέχρι το 386 π.Χ.
ΠΕΡΣΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ (386-334 Π.χ )
Τότε, με την Ανταλκίδειο ειρήνη βρέθηκε ξανά υπό την κυριαρχία του Πέρση βασιλέα.
Υπήρξε μια σύντομη μόνο ανατροπή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (357-355 π.Χ.), όταν καταλήφθηκε και λαφυραγωγήθηκε από τον Αθηναίο στρατηγό Χάρη.
Η περσική κατοχή διήρκεσε μέχρι την άφιξη του Αλεξάνδρου στην περιοχή το 334 π.Χ.
Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 334 π.Χ.
Μία νέα περίοδος ξεκίνησε για την πόλη μετά το πέρασμα του Αλεξάνδρου στη μικρασιατική ακτή του Ελλησπόντου το 334 π.Χ.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς δέχτηκε την υποταγή της Λαμψάκου και λίγο καιρό αργότερα ίδρυσε εκεί νομισματοκοπείο, ενισχύοντας τη σημαίνουσα θέση της στην περιοχή.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Μετα τον θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. η Λάμψακος πέρασε διαδοχικά χωρίς να προβάλει αντίσταση στην κυριαρχία διαφορετικών διαδόχων:
Από τον Αντίγονο Μονόφθαλμο περιήλθε το 302 π.Χ. στην κατοχή του Λυσιμάχου, κατόπιν πέρασε υπό τον έλεγχο του Δημητρίου και το 295/294 π.Χ. την υπέταξε και πάλι ο Λυσίμαχος.
Μια νέα περίοδος ξεκίνησε για την πόλη το 281 π.Χ. μετά τη μάχη στο Κουροπέδιο (Λυδία), που σήμανε την υποτέλεια της στους Σελευκίδες, οι οποίοι όμως άσκησαν ένα χαλαρό διοικητικό έλεγχο.
Το 227/226 π.Χ. πέρασε στον έλεγχο των Ατταλιδών μαζί με τις υπόλοιπες μικρασιατικές πόλεις της περιοχής.
Με την ειρήνη της Απάμειας (188 π.Χ.), που καθόρισε τις σφαίρες επιρροής στη Μικρά Ασία, εξασφαλίστηκε η αυτονομία της Λαμψάκου ως πόλης του βασιλείου της Περγάμου.
Αυτόνομη παρέμεινε μέχρι την ίδρυση της ρωμαϊκής επαρχίας Ασίας το 129 π.Χ., με εξαίρεση μία μικρή μόνο διακοπή το 170 π.Χ., όταν καταλήφθηκε από το βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα.
ΜΙΘΡΙΔΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 73 π.Χ.
Σε αντίθεση με την Κύζικο, δεν μπόρεσε κατά τον Γ΄ Μιθριδατικό πόλεμο να αντισταθεί στο Μιθριδάτη ΣΤ΄, ο οποίος την κατέλαβε το 73 π.Χ. μαζί με το γειτονικό Πάριον.
ΡΩΜΑΙΟΙ
Ως πόλη της επαρχίας της Ασίας η Λάμψακος ήταν ένα ιδιαίτερα ακμάζον εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο, στην οικονομική δραστηριότητα του οποίου έπαιζαν σημαντικό ρόλο οι εκεί εγκατεστημένοι Ρωμαίοι έμποροι.
Το 42-41 π.Χ., μετά το θάνατο του Καίσαρα, δέχτηκε ταυτόχρονα με το γειτονικό Πάριον Ρωμαίους αποίκους.
Η ρωμαϊκή αποικία όμως της Λαμψάκου εγκαταλείφθηκε γρήγορα, σε αντίθεση με εκείνη του Παρίου, που ανανεώθηκε επί Αδριανού (117-138).
Μέχρι την εποχή του Αυγούστου οι ιστορικές μαρτυρίες βεβαιώνουν ότι η πόλη συνέχιζε να είναι σημαντικό κέντρο της περιοχής με ακμάζουσα οικονομία.
Παρόλο που το νομισματοκοπείο της εξέδιδε νομίσματα μέχρι την εποχή του Γαληνού (253-268), η συνέχεια της ιστορικής διαδρομής της από τον 1ο έως τον 3ο αιώνα είναι εντελώς άγνωστη.
Στο τέλος των Αυτοκρατορικών χρόνων ο πληθυσμός της Λαμψάκου είχε μειωθεί ήδη τόσο πολύ που η άλλοτε ανεπτυγμένη πόλη θύμιζε χωριό.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
Τον 4ο αιώνα, επί Κωνστάντιου (337-361), γκρεμίστηκαν με διαταγή του αυτοκράτορα όλοι οι αρχαίοι ναοί που σώζονταν μέχρι τότε. .
ΟΘΩΜΑΝΟΙ 1296 μ.Χ
Το 1296 πέρασε στα χέρια των Τούρκων, που διατήρησαν το αρχαίο τοπωνύμιο (τουρκική ονομασία Lapseki).
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η Λάμσακος το 1922 υπαγόταν στην Μητρόπολη “Δαρδανελλίων και Λαμψάκου”.που είχε δημιουργηθεί απο το 1913 .
Προηγουμένως και από το 14ο αιώνα ανήκε στην δικαιοδοσία της Μητροπόλεως Κυζίκου.
Η εκκλησιά του οικισμού κατά πάσα πιθανότητα ήταν προς τιμ του Αγίου Τρύφωνα μια και ο Πολιούχος της Νέας Λαμσάκου φέρει το ίδιο όνομα.
Οι εικόνες της πατρίδας του διασώθηκαν από ένα Έλληνα της Λαμψάκου και μέλος του τούρκικου στρατού που είχε εξισλαμιστεί αλλά παρέμεινε όμως κρυπτόχριστιανός και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής συγκέντρωσε με ευλάβεια τις εικόνες και τα ιερά σκεύη και τα έστειλε στην Νέα Λάμψακο.
ΠΑΙΔΕΙΑ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το ανθηρό οικονομικό περιβάλλον συντέλεσε στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της πόλης.
είναι τυχαίο που επιφανείς φιλόσοφοι, όπως ο Αναξαγόρας και ο Επίκουρος διέμεναν για μεγάλο χρονικό διάστημα εκεί.
Ο Επίκουρος μάλιστα ίδρυσε και μια σχολή που υπήρξε το φυτώριο πολλών γνωστών μαθητών του.
Δεν έχουμε πληροφορίες για την παιδεία κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας και την ύπαρξη των σχολείων
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η πόλη υπήρξε ισχυρότατη, λόγω του σημαντικού λιμανιού της, πάνω στον εμπορικό δρόμο που συνέδεε την Ελλάδα και ολόκληρη την Μεσόγειο με τον Εύξεινο Πόντο.
Σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα οι πλουτοπαραγωγικές πηγές ήταν
1.Τα μεταλλεία χρυσού,
Τα μεταλλεία χρυσού προμήθευαν τους Λαμψακηνούς το μέταλλο για να κόψουν το νόμισμα τους, τους Λαμψακηνούς στατήρες.
Η πόλη αναδείχθηκε επίσης σε σημαντικό κέντρο της τορνευτικής. Οι Λαμψακηνοί επειδή είχαν την πρώτη ύλη, μπορούσαν να πάνε ένα βήμα παρακάτω και να αναπτύξουν τις τέχνες
2.Η αμπελουργία,
Εκτός από τα χρυσωρυχεία σημαντική πηγή εσόδων ήταν και η αμπελουργία.
Το κρασί της Λαμψάκου ήταν διεθνώς αναγνωρισμένο κατά την αρχαιότητα και ο Στράβωνας, ο περίφημος γεωγράφος την ονομάζει ευάμπελο Λαμψακηνός οίνος ήταν διεθνώς αναγνωρισμένος κατά την αρχαιότητα ,η απασχόληση των κατοίκων φαίνεται ότι υπήρχε και μέχρι το 1922
Μια και η ασφαλής μεταφορά των Λαμσακινών στην Ελλάδα το 1922 εξασφαλίστηκε από ους αδελφούς Πέτρου, που ήταν έμποροι κρασιών και παράλληλα προμηθευτές της Βασιλικής Αυλής της Αγγλίας
3 Η αλιεία
Οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αλιεία έχοντας σημαντική δίκη τους παραγωγή .
Αλλά και ο Εύξεινος Πόντος που βρισκόταν βορειανατολικά της Λαμσάκου ήταν εξαιρετικά σημαντικός για εισαγωγή πολλών προϊόντων, από τα ψάρια, που πάστωναν και πουλούσαν
4 Το εμπόριο.
Ο Λάμσακος λόγω της θέσης του ήταν σημαντικός τόπος για την διακίνηση εμπορευμάτων που ερχόταν από τις χώρες που περιέβαλαν τον Εύξεινο Πόντο
Από τις περιοχές της Καυκάσου έρχονταν τα επεξεργασμένα δέματα ζώων και οι γούνες.
Όλα αυτά έφταναν προς την Ελλάδα μαζί με την ξυλεία.
Το σημαντικότερο όμως όλων ήταν τα σιτηρά από τις σημερινές πεδιάδες της Ουκρανίας, που τότε καταλάμβαναν κυρίως οι Σκύθες αλλά ελέγχονταν από τις πόλεις τις ελληνικές
Μια άλλη σημαντική πορεία, πάνω στην οποία στεκόταν η Λάμψακος είναι η διαδρομή βάθη Μικράς Ασίας-Θράκη-Μακεδονία-Ελλάδα.
Και αυτή κατέστη σημαντική, προπαντός στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΙΣΗ
Η Λάμψακος εξασθένισε μετά από την επανάσταση που πραγματοποίησε το 411 π.Χ. κατά των Αθηναίων.
ΞΑΝΑ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Το 196 π.Χ. οι Ρωμαίοι υπερασπίστηκαν την πόλη απέναντι στον Αντίοχο τον Μέγα .
Η Λάμψακος έγινε σύμμαχος της Ρώμης και συνέχισε να ευημερεί και κάτω από τον έλεγχο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Το 1922, μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Σμύρνη και την αποχώρηση του ελληνικού στρατού οι Λαμψακηνοί εγκατέλειψαν το χωριό τους, επιβιβαζόμενοι σε πλοίο του Εμπειρίκου που έστειλε η ελληνική κυβέρνηση.
Ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες που έφτασαν στο νησί της Εύβοιας και εγκαταστάθηκαν στη Χαλκίδα, διαμένοντας προσωρινά σε εκκλησίες, παράγκες και αποθήκες.
Το 1926, χτίστηκε ο οικισμός της Νέας Λαμψάκου και εγκαταστάθηκαν στο νέο χωριό.
Οι πρώτοι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία και τις οικοδομικές εργασίες.
Σήμερα, η Ν. Λάμψακος, είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό 12.500 κατοίκων,
