Στενεύουν τα χρονικά περιθώρια για την αναδιάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη, με τους πρυτάνεις να καλούνται εντός των επόμενων δύο επόμενων να έχουν καταθέσουν τις προτάσεις τους και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να έχει εδώ και αρκετό καιρό δηλώσει σε κάθε τόνο στις διοικήσεις των ΑΕΙ ότι είναι αποφασισμένη να προχωρήσει τάχιστα σε αλλαγές.

Γράφει η ΕΛΠΙΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ

Η αναδιάρθρωση του χάρτη επηρεάζει άμεσα τους υποψηφίους των Πανελλαδικών, οι οποίοι είναι πολύ πιθανόν να εντοπίσουν από τον Ιούλιο «απουσίες» ή μεταβολές πανεπιστημιακών τμημάτων κατά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού τους δελτίου. Το εύρος των αλλαγών, αλλά και τα τμήματα τα οποία θα υποστούν μεταβολές, όπως καταργήσεις, συγχωνεύσεις ή αναμόρφωση του προγράμματος σπουδών τους, είναι ακόμα υπό εξέταση.

Αντιδράσεις

Τεχνικά και… τεχνητά προβλήματα και κωλύματα συνεχίζουν να προβάλλονται από την πλευρά ορισμένων διοικήσεων των πανεπιστημίων, τα οποία βίωσαν το πρώτο «ράπισμα» από την άκριτη ανωτατοποίηση των ΤΕΙ επί υπουργίας Κώστα Γαβρόγλου και κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ φέτος στη χρηματοδότησή τους. Η μοριοδότηση που προέκυψε βάσει ποιοτικών κριτηρίων από την ανεξάρτητη αρχή της ΕΘΑΑΕ, για να λάβουν τα ΑΕΙ το υπολειπόμενο 20% της συνολικής τους χρηματοδότησης, κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα για την πλειονότητα όσων απορρόφησαν το 2019 κατηργημένα τμήματα ΤΕΙ.

Εμπόδια

Η μοριοδότηση αυτή προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις αναφορικά με τους δείκτες, οι οποίες έκριναν και την τελική βαθμολόγησή τους. Ενας από αυτούς αφορούσε και στον αριθμό αποφοίτων, σε πολλά Ιδρύματα όμως τα τμήματα είναι καινούργια, καθώς ιδρύθηκαν το 2019, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μεγάλος αριθμός αποφοίτων και να μη μοριοδοτηθεί ο συγκεκριμένος δείκτης, επηρεάζοντας τον συνολικό μέσο όρο αλλά και τη χρηματοδότησή τους. Τα αποτελέσματα αυτά πάντως φαίνεται ότι ασκούν πιέσεις προς την κατεύθυνση που επιθυμεί το υπουργείο Παιδείας.

Η ίδρυση των περίφημων «τμημάτων Γαβρόγλου» δεν έχει επικριθεί μόνο για την ταχύτητα με την οποία διενεργήθηκε, αλλά και για την προχειρότητα σε αρκετές περιπτώσεις, με αποτέλεσμα κάποια τμήματα να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα λειτουργίας τα τρία τελευταία χρόνια. Ελλιπείς υποδομές, ανεπαρκής αριθμός ακαδημαϊκού προσωπικού και απουσία εκθέσεων βιωσιμότητας είναι μερικά από τα ζητήματα που δυσχεραίνουν την ομαλή λειτουργία των εν λόγω τμημάτων.

Αυστηροί όροι

Σε μοχλό πίεσης για να προχωρήσουν τα πανεπιστήμια σε κρίσιμες -αλλά και δύσκολες- αποφάσεις εξελίσσεται και η επερχόμενη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της Συνόδου των Πρυτάνεων, αναφέρθηκε στους όρους και τις προϋποθέσεις που τίθενται από το ευρωπαϊκό κοινοτικό εργαλείο χρηματοδότησης, όρους ιδιαίτερα αυστηρούς, τους οποίους σε περίπτωση που δεν πληρούν τα Ιδρύματα, δεν θα καταφέρουν να επωφεληθούν από αυτό. Σημειώνεται ότι η χρηματοδότηση αυτή περιλαμβάνει πολύπλευρη στήριξη στα ΑΕΙ και αφορά, μεταξύ άλλων, ανάπτυξη καινοτομίας και αριστείας στα πανεπιστήμια, προώθηση της εξωστρέφειας, αλλά και δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία.

Κάποια πανεπιστήμια έχουν ήδη καταθέσει το σχεδιασμό τους στο υπουργείο Παιδείας, ενώ η προθεσμία για το σύνολο των ΑΕΙ λήγει στις 31 Μαρτίου. Επιπλέον, η υπουργός Παιδείας έδωσε προθεσμία στα Ιδρύματα μέχρι τις 20 Απριλίου να έχουν καταθέσει τις προτάσεις τους για τον φετινό αριθμό εισακτέων, ώστε να μελετηθούν από το υπουργείο Παιδείας οι περιπτώσεις των τμημάτων στα οποία προτείνεται μηδενικός αριθμός εισακτέων λόγω κατάργησης και να γίνει διαμοιρασμός κάποιων εισακτέων σε άλλα τμήματα.

Ποια τμήματα είναι στο «μικροσκόπιο»

Οι προθέσεις των πανεπιστημίων, μερικά εκ των οποίων προβάλλουν αντίσταση για ριζικές αλλαγές επικαλούμενα ως ένα βαθμό σοβαρά τεχνικά προβλήματα, είτε λόγω χρόνιων παθογενειών είτε με στόχο την προστασία της ακαδημαϊκής και της φοιτητικής κοινότητας κατά τη μετάβαση στο νέο καθεστώς, φαίνεται ότι προσβλέπουν σε μια πολύ μικρότερη σε εύρος αλλαγή του ακαδημαϊκού χάρτη από αυτήν που έχει στο μυαλό της η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.

Η κ. Κεραμέως έχει θίξει και υποδείξει πολλές φορές, τόσο προς τους πρυτάνεις όσο και δημοσίως, τη στρεβλή κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Ηδη η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας έχει προχωρήσει για πάνω από 40 τμήματα είτε στην κατάργησή τους είτε στην αναστολή επ’ αόριστον της έναρξης λειτουργίας τους και κινείται προς την κατεύθυνση δραστικών αλλαγών και για το άμεσο μέλλον.

Μέσα σ’ ένα χρόνο (σ.σ.: το 2019) τα τμήματα Γεωπονίας υπετριπλασιάστηκαν από τρία σε 10, τα τμήματα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας από ένα σε έξι, τα τμήματα Μηχανικών από 46 σε 71. Πρόκειται για τμήματα με τις ίδιες ονομασίες, αλλά με αποκλίσεις σε πιστοποίηση και πρόγραμμα σπουδών. Γεγονός που δημιουργεί αποφοίτους πολλών ταχυτήτων και διαφορετικών επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Και οι παθογένειες δεν σταματούν εδώ, καθώς, για παράδειγμα, η υπερπληθώρα των τμημάτων Μαθηματικών έχει οδηγήσει να υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα τμήματα με κάτω από 40 φοιτητές. Αντίστοιχες στρεβλώσεις εντοπίζονται σε πληθώρα τμημάτων.

Ολα τα παραπάνω, η πολιτική ηγεσία είναι διατεθειμένη να τα αξιολογήσει ώστε να φτάσει στις τελικές αποφάσεις, την ίδια ώρα που κάποια πανεπιστήμια έχουν υποβάλει εισηγήσεις για ίδρυση νέων τμημάτων.

Κομβικό ρόλο στις τελικές αποφάσεις, μετά και τις προτάσεις των πανεπιστημίων, θα «παίξει» η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, τα αποτελέσματα της οποίας, κατά την περσινή πρώτη εφαρμογή της, άφησαν περίπου 30 τμήματα με κάτω από 30 εισακτέους. Η εισήγηση της ΕΘΑΕΕ θα αποτελέσει τον τρίτο πυλώνα, ώστε να έχει η πολιτική ηγεσία όλες τις παραμέτρους για να καταλήξει στο εύρος των αλλαγών που θα γίνουν φέτος.

Επαγγελματική εκπαίδευση

Σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί να ενισχύσει την επιλογή της επαγγελματικής εκπαίδευσης στη συνείδηση των μαθητών, παράλληλα με την πρακτική υποστήριξή της σε υποδομές, εξοπλισμό και ψηφιακή μετάβαση, ώστε να δοθούν εναλλακτικοί δρόμοι εκτός της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός σε ορίζοντα δύο χρόνων (2022-2024) για την επαγγελματική εκπαίδευση στοχεύει στην εξωστρέφεια, τη συνεργασία και την κινητικότητα, στο να ευνοηθούν ο πληθυσμός χαμηλών προσόντων και οι ευάλωτες ομάδες, καθώς και οι υποδομές των υφιστάμενων δομών, όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση. Η ενίσχυση του παράλληλου μηχανογραφικού και η διεύρυνση των ειδικοτήτων, με στόχο την καλύτερη σύνδεση με την αγορά εργασίας, βρίσκονται μεταξύ των σχεδιασμών του υπουργείου Παιδείας.

Η χρηματοδότηση των δράσεων θα προέρχεται από πολλαπλές πηγές, όπως το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το Ταμείο Ανάκαμψης, το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, αλλά και από τον χρηματοδοτικό μηχανισμό του Erasmus+.

4 άξονες για αναβάθμιση, σύνδεση με κοινωνία και λειτουργικότητα

Στο διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το επερχόμενο νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ που αναμένεται να κατατεθεί το επόμενο διάστημα στη Βουλή περιλαμβάνει σειρά διατάξεων που αφορούν νέες δυνατότητες στη φοίτηση, περισσότερη αυτονομία στα πανεπιστήμια για την οργάνωση των κύκλων σπουδών τους, αλλά και ένα νέο μοντέλο διοίκησης των πανεπιστημίων.

Το νομοσχέδιο έχει διαρθρωθεί βάσει τεσσάρων αξόνων που αφορούν την αναβάθμιση των ΑΕΙ, την ενίσχυση της λειτουργικότητάς τους, την προώθηση της σύνδεσής τους με την κοινωνία, αλλά και τον εκσυγχρονισμό του ΔΟΑΤΑΠ.

Βασικά σημεία του νομοσχεδίου:

-Τα ιδρύματα έχουν τα δυνατότητα να ιδρύσουν πάνω από ένα πρόγραμμα σπουδών, και την ευκαιρία να αναπτύξουν κοινά ή διπλά προπτυχιακά προγράμματα που να οδηγήσουν στα αντίστοιχα πτυχία.

-Το εσωτερικό Erasmus προσφέρει την εμπειρία στους φοιτητές να διδαχθούν ένα εξάμηνο σε όμορο τμήμα άλλου πανεπιστημίου. Το πρόγραμμα είναι προαιρετικό.

-Δίνεται η δυνατότητα εσωτερικής κινητικότητας στους φοιτητές με παρακολούθηση ενός εξαμήνου, ακόμα και σε διαφορετικό αντικείμενο από αυτό των σπουδών τους στο πανεπιστήμιό τους ή σε κάποιο άλλο ίδρυμα.

-Τα βιομηχανικά διδακτορικά προβλέπουν στη δυνατότητα συνεργασίας επιχειρήσεων και πανεπιστημίου, με στόχο να ωφεληθεί ο νέος ερευνητής κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του διδακτορικού του.

-Αλλάζει το σύστημα εκλογής και εξέλιξης μελών ΔΕΠ, με στόχο να επιτευχθεί η διαφάνεια και η αντικειμενικότητα.

-Θεσμοθετείται πλαίσιο ίδρυσης start-up για φοιτητές, μεταπτυχιακούς και διδάκτορες, αλλά και δυνατότητα παροχής υπηρεσιών από τα πανεπιστημιακά εργαστήρια σε πολίτες και φορείς.

-Επίσπευση των διαδικασιών της ακαδημαϊκής αναγνώρισης από τον ΔΟΑΤΑΠ προβλέπεται στο νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ. Μεταξύ άλλων, στο νομοσχέδιο ορίζεται η ίδρυση Μητρώων των ακαδημαϊκά αναγνωρισμένων πανεπιστημίων άλλων χωρών, ώστε να μην υπάρχουν καθυστερήσεις στην αναγνώριση, αλλά και απελευθέρωση της εισδοχής αλλοδαπών και Ελλήνων φοιτητών σε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές, χωρίς προηγούμενη αναγνώριση του τίτλου σπουδών τους.