Σταύρος Π .Καπλάνογλου
Η ΠΟΛΗ
Η πόλη είναι κοντά στην αριστερή όχθη του Σαγγάριου 2 χλμ. Δ, 40 χλμ. Α-ΒΑ της Νικομήδειας και 129 χλμ. ΒΑ της Προύσσας.
Η ονομασία της πόλης Αντάπαζαρ ήταν κοινή για το ελληνορθόδοξο και το μουσουλμανικό στοιχείο.
Το Αντάπαζαρ βρισκόταν μεταξύ δύο ποταμών: του Σαγγάριου και ενός παραποτάμου του, του Τσαρκ Σουγιού (Çark Suyu), ο οποίος πήγαζε από τη λίμνη Σαπάντζα (Sapanca, λίμνη Βοάνη) και χυνόταν στο Σαγγάριο.
Η ΛΙΜΝΗ ΣΑΠΑΝΤΖΑ
Η λίμνη Σαπάντζα είναι μια λίμνη που βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή, κοντά στα σύνορα του Kοτσαελί μεταξύ Ανταπαζαρ και Κωνσταντινούπολη . Οι διαστάσεις της είναι ,μήκος 16 χλμ,πλάτος χλμ,έκταση 46,9 τ.χλμ. Το βαθύτερο σημείο 53 μ Βρίσκεται σε υψόμετρο από την θάλασσα 33μ.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
Ο οικισμός, ο οποίος πιθανότατα, ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα, ήταν αρχικά περιτριγυρισμένος από έλη, λόγω των συνεχών πλημμυρών των δύο ποταμών, δίνοντας, έτσι, την εντύπωση νησιού. Όταν αποξηράνθηκαν τα έλη, το 1860-70, ο συνολικός αριθμός των κατοίκων του οικισμού ήταν μόλις 5.000, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα εκτινάχθηκε στους 30.000.
Το κυρίαρχο στοιχείο της πόλης ήταν οι Αρμένιοι (περίπου 15.000-20.000), ακολουθούσαν οι μουσουλμάνοι (περίπου 10.000-15.000)
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός της πόλης στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα αριθμούσε περίπου 1000-1500 ψυχές. Αργότερα, μετά την αποξήρανση των ελών ήρθαν από
1.Τα Φουντουκλιά 4 χωριά της περιφέρειας του Αντάπαζαρ( την περιφέρεια Γκέιβε )
2. Τα χωριά Ορτάκιοϊ και Χουδί, περί τις 60 οικογένειες
3. Το Εκιστσέ
4. Ελληνορθόδοξοι κάτοικοι φαίνεται ότι ήρθαν από την Καππαδοκία (Νίγδη) και
5.Τον Πόντο (Νεοκαισάρεια), ενώ
6. Αργότερα μετοίκησαν εκεί Τσάκωνες και Ηπειρώτες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τη δεκαετία 1890-1900
ΓΛΩΣΣΑ
Οι ελληνορθόδοξοι του Αντάπαζαρ ήταν τουρκόφωνοι, Λίγοι ήταν αυτοί που γνώριζαν την ελληνική. Στο σχολείο οι μαθητές διδάσκονταν τα ελληνικά. Η λειτουργία στις εκκλησίες γινόταν κανονικά στα ελληνικά. Τα έντυπα που διάβαζαν οι ‘Ελληνες ήταν στην Καραμανλίδικη γλώσσα (εφημερίδα Ανατολή – Εκκλησιαστικά βιβλία)
ΔΙΟΙΚΗΣΗ & ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ
Ήταν έδρα καϊμακαμλικιού, η οποία ανήκε στο ανεξάρτητο μουτεσαριφλίκι της Νικομήδειας .
Το ελληνορθόδοξο στοιχείο της πόλης διοικούνταν από δύο μουχτάρηδες από ένας σε κάθε γειτονιά
1. Συνοικία Ενγκινάρ Εκκλησία του Προφήτη Ηλία που βρισκόταν στη συνοικία Ενγκινάρ (στον αυλόγυρο της οποίας υπήρχε και αγίασμα του Αγίου Μηνά)
2.Συνοικία Οζανλάρ. Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη συνοικία του Οζανλάρ
ΣΧΟΛΕΙΑ
Η ελληνορθόδοξη κοινότητα διέθετε τρία σχολικά ιδρύματα: ένα αρρεναγωγείο με 4 δασκάλους, ένα παρθεναγωγείο με 5 δασκάλες και ένα νηπιαγωγείο.
Υπήρχε πρότυπη γεωργική σχολή, την οποία είχε ιδρύσει γερμανική σιδηροδρομική εταιρεία
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ Το Αντάπαζαρ υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Νικομήδειας.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Το Αντάπαζαρ υπήρξε μεγάλο οικονομικό κέντρο μιας εκτεταμένης περιοχής. Κάθε Δευτέρα διεξαγόταν παζάρι που συγκέντρωνε κόσμο από τα γύρω χριστιανικά και μουσουλμανικά χωριά.
Στο Αντάπαζαρ κατέληγε επίσης διακλάδωση της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης – Εσκίσεχιρ.
Λειτουργούσαν ακόμη εκεί πολλά εργοστάσια, βυρσοδεψία και αλευρόμυλοι.
Λίγοι ελληνορθόδοξοι κάτοικοι της πόλης ασχολούνταν με τη γεωργία (σηροτροφία, πατάτες, δημητριακά κ.λπ.), κάποιοι με το εμπόριο, ενώ αρκετοί ήταν τεχνίτες, μικροεπαγγελματίες και επιστήμονες (δικηγόροι, γιατροί, φαρμακοποιοί κ.λπ.).
Γενικά, οι εμπορικές δραστηριότητες ήταν υπό τον έλεγχο του αρμενικού και του ελληνικού στοιχείου, ενώ ο μουσουλμανικός πληθυσμός ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Η γνωστή ιστορία του Ανταπαζαρ χρονολογείται από το 378 π.Χ., όταν ονομαζόταν Αγρίλιον.
Οι αρχαίοι άποικοι συμπεριλάμβαναν τους Φρύγες , τους Βιθύνιους , τους Κιμμεριανούς , τους Λυδούς , τους Έλληνες και τους Πέρσες .
Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ
Ένα από τα σημαντικότερα απομεινάρια ιστορικής σημασίας είναι η Γέφυρα Ιουστινιανού, που χτίστηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό το 533 μ.Χ. Ιστορικά, βρισκόταν στον παλιό στρατιωτικό δρόμο από την Κωνσταντινούπολη (τώρα Κωνσταντινούπολη ) προς τα ανατολικά, συνδέθηκε στην ύστερη αρχαιότητα με τη σημαντική γέφυρα του Saggarius και, από τα τέλη του 19ου αιώνα, με μια γραμμή υποκαταστημάτων με την ανατολική σιδηροδρομική γραμμή. Στο Αντάπαζαρ, στο δρόμο προς Σαπάντζα, υπήρχε περίφημη γέφυρα, γνωστή ως «Γέφυρα του Ιουστινιανού», η οποία ήταν στηριγμένη πάνω σε 25 καμάρες. Η γέφυρα φαίνεται ότι χτίστηκε επί του Σαγγάριου. Στα νεότερα χρόνια, όμως, επειδή η κοίτη του ποταμού άλλαξε, η γέφυρα δε βρισκόταν πλέον πάνω από τον ποταμό. Η σιδηροδρομική γραμμή που οδηγούσε από το Μπιλετζίκ στο Αντάπαζαρ περνούσε δίπλα της.
H ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΗ
Το 2014, η πόλη είχε πληθυσμό 462.087 κατοίκους
Η ΕΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1922-23
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οικογένειες ελληνορθοδόξων από το Αντάπαζαρ εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στη Σάμο κ.α.
Από την περιοχή του Αντάπαζαρ κάτοικοι βρίσκονται και στην περιοχή της Κοζάνης, Δρέπανο,Αγ.Δημήτριο,Κλείτος,Μελισσια ,Κοίλα κ.α.
Στην επόμενη δημοσίευση θα δώσουμε λεπτομέρειες
