Το βιβλίο ονομάζεται (Yunanistan’ da Osmanlı Mimarisi) ή άλλως, “η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα”.
Συγγραφέας του βιβλίου, είναι η Ιστορικός τέχνης του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά, η Λέκτορας Neval Konuk, με σκοπό την καταγραφή των οθωμανικών μνημείων στην Ελλάδα.
Στα τοπικά μέσα έχει γίνει αναφορά σε αυτή την Κυρία και άλλη φορά, το βιβλίο της το οποίο έχει μεταφραστεί στην Ελληνική γλώσσα, είναι δυσεύρετο και εάν το βρείτε σιγουρα θα κάνει 70-80 Ευρώ.
Ευτυχώς που έχουμε τους Τούρκους που ενδιαφέρονται διά την Ιστορία της περιοχής μας, για τους δικούς τους Πολιτισμικούς λόγους βέβαια!!! Οι Δήμαρχοι μας δεν προλαβαίνουν να πάρουν πρωτοβουλία διά την συγγραφή ενός βιβλίου.
Η Πτολεμαΐς είναι η Πόλις που δεν υπήρξε. Και ο νυν Δήμαρχος, το ίδιο άπρακτος είναι με τους προηγούμενους, μάλλον έχει μπλέξει τον πολιτισμό με τις κακότεχνες Γαλέρες που στήνει εν μέσω των Χριστουγεννιάτικων εορτών στο κέντρο της Πόλεως.
Το βιβλίο της κυρίας Neval Konuk με θέμα , “η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα”, υπάρχει σε ψηφιακή μορφή pdf, στο οποίο αφιερώνει αρκετές σελίδες στην Εορδαία (Καϊλάρια), συγκεκριμένα από την σελίδα 209 έως και την 227. Υπάρχουν αναφορές συνεχείς εντός του βιβλίου σε ένα ακόμη όνομα, του CELEBI EVLIYA (Εβλιγιά Τσελεμπή) 1611 – περίπου 1684, κρατείστε το όνομα θα επανέλθω σε άλλο άρθρο μου, είναι η πρώτη γραπτή ιστορία της Εορδαίας από αυτόν τον Τούρκο περιηγητή πριν 500 χρόνια. Το λινκ υπάρχει εδώ. Yunanistan%20_da_%20 Osmanli%20 Mimarisİ%20 Ottoman.pdf
Ας δούμε τα παραθέματα του βιβλίου και ας περπατήσουμε με κριτικό πνεύμα ορισμένα από αυτά.
Η περιοχή μας ήταν ένας ΚΑΖΑΣ (Υποδιοίκηση με επικεφαλής τον Καϊμακάμη).
Ο Καζάς υπαγόταν στο ΣΑΝΤΖΑΚΙ (Διοίκηση με επικεφαλής τον ΜΟΥΤΕΣΑΡΙΦΗ) των Σερβίων.
Το Σαντζάκι υπαγόταν στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου (Νομός με επικεφαλής τον Βαλή)
Τα Καϊλάρια ήταν γνωστά και με την ονομασία Τζουμάπαζαρ (αγαπητοί φίλοι το “Cuma pazarı” μεταφραζόμενο από την Τούρκικη γλώσσα σημαίνει Αγορά Παρασκευής) και Σέρφιτζε Τζουμασί.
Χωριζόταν σε δύο μαχαλάδες, με την ονομασία Άνω και Κάτω Καϊλάρια.
Τις συνοικίες αυτές τις χώριζε ένα ποτάμι, ο Σουλού Ντερέ. (εδώ ομιλεί ο Πολιτίδης Χρήστος, δηλαδή εγώ, είναι ανακρίβεια της Συγγραφέως, συγχωρητέα βέβαια, ο ποταμός που αναφέρει η συγγραφέας και που διαπερνά και διαχωρίζει κατά το ήμισυ την Πόλιν (σημερινή 25η Μαρτίου,) την διέσχιζε τω καιρώ εκείνω 1 κανάλι διά ορισμένους και όχι ποταμός. Ο κύριος Γεώργιος Αράπης, γνωστός διά την συνέπειαν των όσων καταμαρτυρεί, δήλωσε ότι ένθεν των δύο πλευρών του δρόμου, υπήρχαν χάνδακες μεγάλου βάθους, οι οποίοι με μια ενέσιμη δόση υπερβολής θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ρέματα.
Μένω στην άποψη του κυρίου Γεωργίου Αράπη, τω καιρώ εκείνω υπήρχε δρόμος σχεδόν πάνω στο αποτύπωμα της 25η Μαρτίου και ένθεν, αριστερά και δεξιά του δρόμου υπήρχε χάνδαξ βαθύς.
Ακόμη συνιστά ανακρίβεια και η τοποθεσία του ρέματος Σουλού.
Το ρέμα Σουλούντερη, είναι αυτό που βρίσκεται στην είσοδο της Πόλεως κάτω από την γέφυρα στον δρόμο διά την Κοζάνη.
Αν νοερά φανταστούμε ότι είμαστε στην επιχείρηση του κυρίου Σωτηριάδη και κοιτάζουμε προς την γέφυρα, από το δεξί μας χέρι έρχεται το ρέμα από την Άρδασσα, ενώ από τον παλαιό Κόμανο έρχεται ρέμα το οποίο στρίβει προς το αριστερό μας χέρι και τραβά για την Πεντάβρυσο. Αυτό ονομάζεται Σουλού. Αυτά τα δύο συνενώνονται πριν τον δρόμο για το χωριό Ανατολικό.
Αναζήτησα την ετυμολόγηση της λέξεως Σουλού ή Σολού, μάταια δεν υπάρχει. Σε τούρκικο λεξικό μεταφράζεται η λέξις Σολού ή Sulu στην τούρκικη γλώσσα ως ΥΔΑΡΗΣ, κατά συνέπειαν Sulu Dere σημαίνει ρέμα νερού. Η Ρεματονυμία του εν λόγο ρέματος προέρχεται από εκεί, ίσως για πρώτη φορά γράφεται αυτό.
Συνεχίζω λοιπόν, αυτό ήτο το κεντρικό ρέμα εκροής των υδάτων από την περιοχή μας, τραβούσε για Πεντάβρυσο και μετά για την Λίμνη Βεγορίτιδα.
Πριν 25 χρόνια μάζεψα στοιχεία από το ΙΓΜΕ και είχα γράψει ένα άρθρο για την Λίμνη, το Ποτάμι ΣΟΥΛΟΥ ευθύνεται διά το γέμισμα της λίμνης κατά 30%. Το ποτάμι λόγω της έγχυσις χειμάρρων εντός του ήταν μεγάλο, βαθύ και ορμητικό, με καθαρά νερά και ψάρια εντός του.
Συνεχίζει η αγαπητή Τουρκάλα συγγραφεύς.
Στις αρχές του 20ου αιώνα ο πληθυσμός του Καζά ανερχόταν σε 23.575 κατοίκους, ενώ ο Ελληνικός πληθυσμός ήταν 7190 κάτοικοι.
Σύμφωνα με τηλεγράφημα του Έπαρχου των Καϊλαρίων προς τη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης με ημερομηνία 1 Φεβρουαρίου 1923, στην εν λόγω περιφέρεια ζούσαν 29121 Τούρκοι, 6270 Έλληνες, , 4800 Βούλγαροι και Σλαβόφωνοι και 450 Βλάχοι (Βαλσαμίδης, 2003,σ. 256). Οι Τούρκοι, οι οποίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία μέχρι την ανταλλαγή, αποχώρησαν από τα Καϊλάρια.
Σύμφωνα με από 17 Ιουλίου 1923 Διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου ένα μέρος των ανταλλαγέντων μεταφέρθηκαν στην Αμάσεια, το Τόκατ και το Σίβας.
7000 ανταλλαγέντες των Καϊλαρίων μεταφέρθηκαν στο Σάμσουν (İpek, 2000, σ. 42, 50).
Στη συνοικία των Κάτω Καϊλαρίων εγκαταστάθηκαν οι Ρωμιοί που ήρθαν από την Καλλίπολη, την Θράκη κα την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ενώ στην συνοικία των Άνω Καϊλαρίων οι Ρωμιοί που ήρθαν από την περιοχή του Αιγαίου και του Μαρμαρά.
Στα Καϊλάρια, που ονομάζεται σήμερα Πτολεμαΐδα, το μοναδικό Οθωμανικό μνημείο που σώζεται είναι το Διοικητήριο. Ομιλεί και πάλι ο συγγραφεύς του άρθρου, δηλαδή εγώ, πάλι έχουμε ανακρίβεια από την κυρία Neval Konuk, Το Διοικητήριο που αναφέρει είναι το Παλαιό Δημαρχείο και νυν η πανέμορφη Βιβλιοθήκη που είμαστε περήφανοι ως Δημότες της Πόλεως διά αυτήν, αλλά ουδείς ή ελάχιστοι διαβάζουν τα βιβλία της….
Το κτίριο αυτό είναι της ιδίας Αρχιτεκτονικής με αυτά που οικοδομήθηκαν ή σχεδιάστηκαν στις αρχές του 1930 για Δημοσία χρήση, σχολεία Διοικητήρια κλπ.
Είναι δέ Νεοκλασικισμός “καραμπινάτος”, συγχωρέστε με για την έκφραση και δεν έχει ουδεμία σχέση με την Οθωμανική Αρχιτεκτονική. Ας το αναφέρω και αυτό, όπως κοιτάζουμε προς την κεντρική είσοδο της βιβλιοθήκης, ήτο ένα παράπηγμα με λαμαρίνες που φυλάσσονταν μία υδροφόρα, που εκτελούσε και χρέη Πυροσβεστικής. Εκεί έδρευε και η αυτοσχέδια πυροσβεστική υπηρεσία της Πόλεως, κρατική ήτο, απλά είχε πενιχρά μέσα…
Συνεχίζει η συγγραφέας.
Το Τζαμί του Μαχαλά
Το τέμενος της συνοικίας μετά το 1923 μετατράπηκε στην Εκκλησία του Αγίου Στεφάνου. Την ονομασία αυτή την έδωσαν οι πρόσφυγες που ήρθαν από το χωριό Εξάστερο της Ανατολικής Θράκης. Το τέμενος ως το 1955 χρησιμοποιήθηκε ως εκκλησία. Γκρεμίστηκε, αφού άρχισε να λειτουργεί η εκκλησία που είχε χτιστεί δίπλα και το οποίο είχε την ίδια ονομασία. Να κάνω ένα σχόλιο για την Εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, συνιστά εθνικό έγκλημα η κατεδάφιση της, βέβαια οι κατ’ επίφασιν Ορθόδοξοι Δήμαρχοι της περιόδου εκείνης θα λογοδοτήσουν στην Ιστορία της Περιοχής μας. Οι ακαμάτηδες που ψηφίζουμε υπήρχαν και τότε, υπάρχουν και σήμερα…
Το Τζαμί των Ανω Καϊλαρίων: «Μετά το 1923 μετατράπηκε σε εκκλησία και πήρε το όνομα του Αγίου Ιωάννη. Μέχρι να χτιστεί καινούρια εκκλησία στο όνομα του ίδιου Αγίου χρησιμοποιήθηκε για διάστημα πάνω από 30 χρόνια (Βαλσαμίδης, 2003, σ. 262)».
Συγγράφει διά την καταστροφή της Πόλεως
Ο Πολιτίδης Χρήστος
