Παιδοκτονία, προφυλάκιση, τεκμήριο αθωότητας, ανιχνευτής ψεύδους: Τι πραγματικά ισχύει

Ένας νομικός, λαμβάνοντας υπόψιν και μια καίρια ρήση του Εισαγγελέα επί της υποθέσεως, μπορεί να προβλέψει ότι είναι εξαιρετικά αυξημένες οι πιθανότητες για την προφυλάκιση, της κατηγορουμένης περιώνυμης πλέον  Ρ. Πισπιρίγκου. Το τεκμήριο της αθωότητας, γνωρίζουμε ότι όσον αφορά τα κακουργήματα, έχει όχι απλώς περιοριστεί, αλλά σχεδόν απαλειφθεί με το μέτρο της προφυλάκισης. Τούτο δεν έχει συμβεί επειδή η σύγχρονη έννομη τάξη αδιαφορεί για τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου και της δικαίας δίκης, αλλά ιδίως προκειμένου να αποφευχθεί η τέλεση νέων εγκλημάτων από τον κατηγορούμενο. Αυτό αφορούσε και εισαγγελική φράση περιεχόμενο της οποίας ήτο «αν σκοτώσεις το παιδί σου, είσαι ικανός να σκοτώσεις και άλλους».

Παρέλκει συνεπώς, η επιφανειακή αναφορά, από κάποιους δικηγόρους στο τεκμήριο, που ίσως το αναφέρουν ως αυτόκλητη πρόσκληση στην κατηγορουμένη ή και αλλού, προκειμένου να βγαίνουν στα τηλεοπτικά παράθυρα. Επιπλέον εντύπωση προκαλεί, η δήλωση ότι ο πατέρας μετέβη στην Αθήνα για να λάβει γνώση της δικογραφίας, ενώ επουδενίδεν έχει επί του παρόντος τέτοιο νομικό δικαίωμα. Εντύπωση προκαλούν οι δηλώσεις της μητέρας, ότι θα υποβληθεί σε ανιχνευτή ψεύδους, πράγμα που δεν έχει καμία σχέση με την ποινική δικονομία, αλλά πιθανόν να εμπνέονται από αμερικάνικα σήριαλ. Η μόνη νομική πραγματικότης, είναι ότι θα απολογηθεί στον ανακριτή ο οποίος θα αποφανθεί, αυτό σε συντομότατο χρόνο εντός της εβδομάδος ή και πιο σύντομα ενδεχομένως, για το αν θα οδηγηθεί στην φυλακή, ως προσωρινά κρατούμενη.

Κανείς δικηγόρος δεν περιφρονεί μία αρχή δικαίου όπως το τεκμήριο της αθωότητας. Γνωρίζουμε, ότι αρχές σαν αυτήν, διασώζουν την αξία του ανθρώπου στην πολιτική κοινωνία. Είναι γνωστό ότι το τεκμήριο, είναι από τους πυλώνες του νομικού πολιτισμού, ήδη από την γαλλική επανάσταση και την διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη {Declaration des droits de I’ homme et du citoyen} που στο άρθρο 9 ορίζει  {Tout homme est presume innocent jusqu’a ce qui’ il aitete declare coupapable}. Κάθε άνθρωπος τεκμαίρεται αθώος, μέχρι ωσότου κηρυχθεί ένοχος {περί όλων αυτών, αναφέρω ενδεικτικά μεταξύ πολλών ένα εξαίρετο πανεπιστημιακό σύγγραμμα του Νικολάου Ανδρουλάκη «Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης», σελ. 184-212}. Στις δε ισχύουσες νομικές διατάξεις του Συντάγματος, του άρθρου 71 της ΚΠΔ, αλλά και του ν. 4516/2019, η ισχύς του φτάνει μέχρι την αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

Εδώ όμως ο δημόσιος νομικός διάλογος, αφορά κάτι τελείως διαφορετικό. Αφορά την κατηγορία για παιδοκτονία από την ίδια του μητέρα! Άρα πρέπει να επικεντρωθεί, στο ίδιο το νόημα και τον σκοπό του ποινικού δικαίου και της επιβολής της ποινής. Δεν είναι ούτε η εκδίκηση, (αντιπεπονθός), ούτε καν η τιμωρία του δράστη. Είναι η διαπαιδαγώγηση, ας το πούμε έτσι, της κοινωνίας, προκειμένου να αποτραπεί κάθε τέτοια σατανική πράξη στο μέλλον. Ο δημόσιος νομικός διάλογος, δεν πρέπει να εστιάσει μόνο στην συγκεκριμένη κατηγορούμενη. Πρέπει να γίνει οδηγός και να αναστοχαστούμε σαν κοινωνία, τους όρους και τις αιτίες, που μας έχουν οδηγήσει, να ζούμε ενδεχομένως στην φαιδρότερη σατανική εποχή. Δεν συζητάμε για ένα μεμονωμένο σατανικό έγκλημα. Προ ημερών, κάποιος σκότωσε ολόκληρη οικογένεια με δύο μικρά παιδιά, για ασήμαντη αφορμή, επειδή όπως είπε του χρωστούσαν μισθώματα! Δεκάδες είναι οι περιπτώσεις φόνου μεταξύ συζύγων και εραστών. Άλλωστε σε χιλιάδες, χωρίς υπερβολή υποθέσεις διαζυγίων, βλέπουμε τους γονείς, χωρίς να φτάνουν βέβαια στην αποτρόπαιη πράξη του φόνου του τέκνου, αλίμονο άλλωστε, αλλά να χρησιμοποιούν ως μέσο τα παιδιά, προκειμένου να συντρίψουν τον πρώην σύζυγο ή την πρώην σύζυγο.

Ο νομικός δημόσιος διάλογος λοιπόν πρέπει να εστιάσει και στην πραγματικότητα και τους κοινωνικούς όρους της σύγχρονης ζωής, ώστε να βρει τις αιτίες. Καταρχήν, όλη η ζωή , ιδίως στις εργασιακές σχέσεις, αλλά και ευρύτερα, έχει περιβληθεί από ένα κέλυφος ψεύδους, που τείνει πλέον να παγιωθεί ως η ενδεδειγμένη συμπεριφορά. Ο ίδιος ο σύζυγος της κατηγορουμένης, ερωτηθείς για την σύλληψή της με την κατηγορία του φόνου του τέκνου τους, αποκρίθηκε στους δημοσιογράφους ότι δεν μπορεί να απαντήσει διότι «είναι στην δουλειά»! Η ίδια η κατηγορούμενη παρουσιαζόταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με επαγγελματική ιδιότητα, δίδοντας ειδικές συμβουλές ως νοσηλεύτρια, λαμβάνοντας πλήθος επιδοκιμασιών και χειροκροτημάτων ως απάντηση από τρίτους. Πλην όμως δεν είχε καμία σχέση με αυτήν την ιδιότητα! Από αυτό προκύπτει, ότι η «Μήδεια», δεν έχει καμία σχέση με τις σύγχρονες ευτελείς εκδοχές. Η «Μήδεια» έχει αυτογνωσία και αυτοχαρακτηρίζει η ίδια το έργο της, ανοσιότατο και φρικτότατο {στίχοι 792, 796}. Η επίγνωση, η αυτοσυνειδησία της τραγικότητας του αδιεξόδου της ανθρώπινης φύσης, είναι το μεγαλείο της τραγωδίας. Μέσα από αυτήν την ομολογία, ο άνθρωπος, «η Μήδεια», η κλασσική παιδεία, οδηγεί την ύπαρξη στον εξαγνισμό και μέσω αυτού, στην κάθαρση. Η τραγωδία είναι ένα είδος ιεροτελεστίας, ένα μυστήριο πριν τα Mυστήρια. Η «Μήδεια» απέχει τόσο πολύ από την σύγχρονη γελοιότητα, όσο η τραγωδία από το Facebook.

Αυτό το κέλυφος ψεύδους, όταν γίνει καθέξιν, μας αφορά όλους. Πολλοί από εμάς, συνηθίσαμε την αντίφαση με την πραγματικότητα ως κανονικότητα. Παραδείγματος χάριν τρώμε και αν ερωτηθούμε λέμε ότι είμαστε σε σύσκεψη. Εις τους περισσότερους, διατηρείται αυτή η συνήθεια, αυτός ο εθισμός στο ψεύδος, ως ψυχοπάθεια, που δεν εκτείνεται σε ποινικά κολάσιμες πράξεις, είναι σχετικά αθώος. ‘Οταν όμως υπάρχει ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο, ή άκρατος ναρκισσισμός, δημιουργείται μία εγωπάθεια, και ψευδαισθήσεις μεγαλείου και όταν θίγεται ή προσβάλλεται ο ναρκισσισμός τους, κάποιοι οδηγούνται σε τόσο ακραίες συμπεριφορές,  υπερβαίνουν τα εσκαμμένα και φθάνουν μέχρι τον φόνο.

Ίσως άλλη αιτία, είναι η απόλυτη έλλειψη παιδείας, αληθινής παιδείας, που έχει καταστεί συνείδηση στον άνθρωπο. Όχι η κατ’ επίφαση παιδεία, που κυριαρχεί στα προρρηθέντα μέσα, όπου για παράδειγμα, προβάλλεται πλήθος ποιημάτων, πλην όμως αν ρωτήσεις ένα φυσικό πρόσωπο στην αληθινή ζωή αν έχει εντυπώσει εντός της συνειδήσεώς του ένα ποίημα, δεν θυμάται τέταρτο στίχο. Αυτός ο σκοταδισμός, είναι μία ακόμη αιτία και το αίτημα ενός λαϊκού διαφωτισμού, όπως έλεγε ένας από τους γίγαντες της φιλοσοφίας, ο Emmanuel Kant, πιο επίκαιρο από ποτέ. Η παιδεία οδηγεί στην αυτοσυνειδησία, στο «γνώθις εαυτόν» δηλαδή, στην συνειδητοποίηση, της ασημαντότητας είναι το εγώ και ότι εξαιρετική σημασία έχει,  μόνο όταν είναι ενταγμένο με αρμονία ως μέρος μία ολότητας, είτε έστω οικογενειακής ή κοινωνικής, ή του σύμπαντος κόσμου.

Αυτές είναι κάποιες επιγραμματικές και πρόχειρες σκέψεις ενός νομικού διαλόγου. Αυτή είναι η επιστήμη μας, πάει πάντα τόσο μακριά, για αυτό έχει τόση σημασία. Ας γίνει αφορμή αυτή η διαβολική ιστορία, για να αναρωτηθούμε καταρχήν, αν πίσω από ένα άλλο κέλυφος αρμοδιοτήτων και ύφους και αδιαφορίας, στις δημόσιες υπηρεσίες και στην κοινωνική διάρθρωση, θα μπορούσαμε να διασώσουμε ως κοινωνία την ζωή έστω ενός από τα παιδιά! Δεν αφορά μόνο τις ιατροδικαστικές υπηρεσίες και τους κοινωνικούς λειτουργούς, στους οποίους από χρόνια είχε γίνει καταγγελία για κακοποίηση τέκνου, αλλά και κάθε κοινωνικό κύτταρο, τους συγγενείς, το σχολείο, την κοινότητα,  όλους μας.

Ας γίνει εφαλτήριο, για μία βαθειά συζήτηση που θα οδηγήσει αν όχι σε δομικές αλλαγές, έστω σε αυτοκριτική και κοινωνική περισυλλογή που όπως προείπαμε είναι η μόνη οδός για την κάθαρση και  όχι απλώς για να αντλήσουμε ευχαρίστηση, παρατηρώντας και καταδικάζοντας, μία ανίερη πράξη, όπως της παιδοκτονίας, νιώθοντας, μέσα από αυτό μία μύχια ικανοποίηση ότι εμείς δεν θα φτάναμε ποτέ τόσο χαμηλά.

​​​​​Σπυρίδων Γ. Χριστόφιλος

​​​​​Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω