Η Παναγία της Κλεισούρας είναι ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια και αξιοθέατα στην Δ. Μακεδονία. Ταυτόχρονα, είναι από τα παλαιότερα μοναστήρια στην Δ. Μακεδονία και η ιστορία του ξεκινάει στον 18ο αιώνα. Σήμερα, το μοναστήρι ανήκει στην δικαιοδοσία της μητρόπολης Καστοριάς.
Η ίδρυση της Μονής δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, καθώς σχετικά στοιχεία δεν υπάρχουν. Δεν έχουν βρεθεί δηλαδή, χειρόγραφα ή επιγραφές που να μας δίνουν πληροφορίες για την ίδρυση της μονής ή για τον ιδρυτή της.
Γνωρίζουμε με βεβαιότητα, όμως, ότι η Μονή ανακαινίστηκε το 1813 από τον ιερομόναχο Ησαΐα Πίστα από τον Άγιον Όρος. Είναι γνωστό ότι το νέο κτήριο της μονής που ανακαινίστηκε, στηρίχτηκε πάνω σε θεμέλια κτισμάτων του 14 και 15ου αιώνα. Δεν γνωρίζουμε, ωστόσο, εάν πρόκειται για τα θεμέλια κάποιας παλιάς μονής ή κάποιου άλλου ναού.
Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από το Καθολικό (εκκλησία) και τα κελιά. Το καθολικό της μονής είναι εικονογραφημένο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται το 1813. Υπάρχει βέβαια, και μία ακόμη τοιχογραφία που χρονολογείται στο 1774. Δεν είναι γνωστό βέβαια, εάν πρόκειται για τοιχογραφία του πρώτου ναού ή για τοιχογραφία που μεταφέρθηκε από κάποιον άλλον ναό.
Εντός του οικοδομικού συγκροτήματος βρίσκονται τα παρεκκλήσια της Αγίας Παρασκευής και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Εκτός αυτού και σε απόσταση 150 μέτρων βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, επίσης σε υψόμετρο 1300 μέτρων βρίσκεται το Κάθισμα της Αγίας Τριάδος (1813), παλαιό ασκητήριο της Μονής.
Η μονή, όμως, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και σε ιστορικές στιγμές της χώρας. Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, η μονή φιλοξένησε τον Παύλο Μελά, ενώ κατά την διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου άνοιξε τις πύλες της για τον τοπικό πληθυσμό προστατεύοντας τους από τις βιαιοπραγίες των Γερμανών και των Βουλγάρων.
Αναμφίβολα, η πιο εμβληματική προσωπικότητα της μονής ήταν η Οσία Σοφία. Η Οσία Σοφία γεννήθηκε σε χωριό του Πόντου και ήλθε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922. Ο ασκητικός βίος της εξακολουθεί να συγκλονίζει και να εκπλήσσει τους πάντες. Η Οσία Σοφία εντάχθηκε στο αγιολόγιο της Εκκλησίας το 2011 και το 2012 η ένταξή της επισημοποιήθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στην Καστοριά. Εορτάζει στις 6 Μαΐου.
Σήμερα, η μονή είναι γυναικείο μοναστήρι και οι λιγοστές μοναχές προσπαθούν συνεχώς να διατηρήσουν τον πνευματικό και καλλιτεχνικό πλούτο της μονής.
Για το eordaialive.gr
Γιάννης Κουτρούδης
